افزایش حوادث خشونتبار و ترورافراد متنفذ محلی توسط طالبان،لوگر رامبدل به یک ولایت خطرناک برای اکثریت باشندگان آن نموده است. عبید علی پژوهشگر شبکه تحلیلگران افغانستان بیان میدارد که چگونه طالبان از ایجاد خوف وترس در جنوب کابل بهره می برند و چگونه نیروهای امنیتی افغان، بویژه پولیس محلی را به چالش میکشند. ایشان مشخصاً روی ولسوالی محمد آغه پرداخته است؛ جاییکه در جریان پنچ ماه گذشته بیش از ۱۵ نفر کشته و ده‌ها کارمند دولت با خانواده های شان به کابل نقل مکان نموده اند. در این ولایت شورشیان نه تنهادر وخیم ساختن وضعیت امنیتی نقش دارند بلکه بر زندگی شخصی مردم محل نیزتاثیرات چشمگیری بر جا گذاشته‌اند.
در ولسوالی محمد آغه همه مکلف به پذیرایی از مهمانانی اند که فقط شبها ظاهر می شوند. این گردشگران دسته ای از طالبانی اند که شبانه در این ولسوالی گشت میزنند و معمولاًدروازه‌های خانه‌های مسکونی را میکوبند تا غذا برای شان تهیه نمایند. اگر مردم ابا ورزند، اتهام هایی از قبیل جاسوسی برای دولت بر آنها وارد شده و سزاوار لت و کوب و در بعضی موارد قتل پنداشته می شوند.در عین حال از بعضی از ساکنان محمد آغه خواسته شده تا یک مقدار پولیرابه صندوق خیریه طالبان بریزند که این صدقات هنگفت معمولاًبرای تامین مایحتاج اقتصادی طالبان هزینه میشود.
یکی از بزرگان محلی در زرغون شهرولسوالی محمد آغه،در صحبت با شبکه تحلیلگران افغانستان در رابطه به نحوه اخاذی طالبان از قبیل برداشتن سهم از پول عروسی و فاتحه، اظهار داشت که شورای محلی طالبان، شورایی که مسئولیت امور اداری و نظامی را بعهده دارد، حکم نموده که هزینه محافل عروسی و فاتحه باید از طرف (قاری برهان) ولسوال نام نهاد طالبان تائید گردد.ولسوال نام نهاد همچنان صلاحیت تصمیم گیری در مورد نحوه غذا که که معمولا” غذا ساده است را بعهده دارد. این حکم ابزاری است برای اخاذی از مردم. طالبان محل بعد از ارزیابی هزینه محافل، حد اقل مصارف برای محافل عروسی را پیشنهاد نموده و متباقی پول (هزینه عروسی) را برای خود اختصاص میدهند.
وضعیت در این ولسوالی لوگر، یکی از جمله ولسوالی های هفتگانه، و یکی از پنچ ولسوالی‌های ناامن (خروار، ازره، برکی برک و چرخ) بدتر گردیده که نمایانگر وضعیت نامناسب در تمامی ولایت می باشد.
شهر پل علم- مرکز لوگر، یک و نیم ساعت با کابل فاصله داردو مرکز محمد آغه از آن هم به کابل نزدیک بوده که تنها در۲۳ کیلومتری آن موقعیت دارد. محمد آغه یک ولسوالی کلیدی و استراتیژیک برای طالبان پنداشته میشود، نه تنها بدلیل نزدیکیش به کابل، بلکه همچنان به این دلیل که طالبان میتوانند از طریق آن به جبهات شان در ولایت های همجوار چون ننگرهار در شرق، پکتیا، پکتیکا و خوست در جنوب و وردک و غزنی در غرب رفت و آمد نمایند.
وضعیت درلوگر هیچ زمانی آرامش کلی نداشته، اما از سال ۱۳۹۰ به بعد وخیم تر شده است.گزارش هاازترور و اختطاف روزانه حکایت دارند و تعدادی نیز در جنگ بین نیروی های امنیتی افغان و شورشیان گیرمانده اند.نقشه ییکه دفتر خیریه امریکا با جمع آوری معلومات از بخش حفاظت و امنیت ملل متحد، سفارت بریتانیا و سایر منابع کشیده،حاکی از آن است که تعداد تلفات (زخمی و کشته) در جریان حوادث امنیتی در ولایت لوگر (از سال ۲۰۰۸ الی ۲۰۱۳ ) بصورت پیهم افزایش یافته و از ۱۴۸ در سال ۲۰۰۸ به ۴۷۹ در سال ۲۰۱۲رسیده است (۱۸۷ در سال ۲۰۰۹ ، ۲۵۶ در سال ۲۰۱۰ ، ۳۹۷ در سال ۲۰۱۱ ). درعین حال گزارش نیمه دوم سال ۲۰۱۳ هئیت معاونت ملل متحد، یوناما، در باره محافظت افراد ملکی در منازعات مسلحانه شمارش متفاوت از ارقام تلفات و بیجا شده گان ارائه داشته، اما سیر مشابه صعودی در آن نیز دیده میشود.
“برای مقابله با گسترش حضور دولت نیروهای مخالف مسلح با استفاده از قتل هدفمندانه بزرگان متنفذ، اعضاء خانواده کارمندان دولتی و اعضاء ولایتی شورای عالی صلح…این هدف قرار دادن عمدی افراد ملکی ظاهراً بیانگرتوانایی محدود نیروهای مخالف مسلح بوده نسبت بدین که بگونه موثر بانیروی های امنیتی درگیر شده وبا استفاده از تاکتیک های اصولی مبارزه، میدان تاکتیک را ازآن خود کنند. این نتیجه ی است از افزایش توسل به تاکتیک های نامتقارن به طور ویژه قتل‌های عمدی افراد متنفذ و ملکی، و تهدید وایجادفضاء خوف و ترس.”
“ در گزارش نیمه اول ۲۰۱۳یوناما،۱۴ قتل افراد ملکی توسط نیروهای مخالف مسلح در ولایت لوگر ثبت گردیده است. این ارقام یک افزایش۳۶۷درصدی را درهمین مدت مشخص در مقایسه با سال ۲۰۱۲ نشان میدهد. افزایش در قتل‌های هدفمند در ولایت لوگرنشانه یی از تغییر در دینامیزم سیاسی و امنیتی ولایت میباشد”.
ارقام تلفات ملکی در لوگر برای ۲۰۱۴ تا حال بدست نیامده، اما گزارش نیمه اول ۲۰۱۴ سازمان ملل،رقم ۴۸۴۳(۱۵۶۴ کشته و ۴۸۵۳ زخمی) را برای تلفات ملکی در سراسر کشور منتشر نموده که نشاندهنده افزایش ۱۷ درصدی در تعداد کشته شدگان و ۲۸ درصدی در تعداد مجروحان ملکی در مقایسه با نیمه اول سال۱۳۹۲ میباشد. هرچند اشاره مشخصبه افزایش تلفات ملکی در لوگر صورت نگرفته، اما احتمال آن وجود دارد که تلفات ملکی در این ولایت گراف بالایی داشته باشد.
دلیل دیگری برای این ادعا که احتمالا” تلفات ملکی در لوگر افزایش یافته، میتواند آمار دفتر مهاجرت سازمان ملل باشد که میگوید لوگر یکی از جمله ده ولایتی است که در جریان جنگ میان نیروهای امنیتی و مخالفین مسلح بیشترین بیجاشده گان داخلی را داشته است. تنها در عقرب ۱۳۹۳ این نهاد ۸۸ فامیل را که متشکل از ۶۰۰فرد بیجا شده داخلی از لوگراست، ثبت نموده است. دفتر سازمان ملل برای مساعدت کمکهای بشردوستانه، لوگر را در رده هشتم ولایات ناامن افغانستان شمرده است.
آیا طالبان تاکتیک جنگی‌شان را عوض کرده‌اند؟
منابع محلی تائیدمینمایند که طالبان تاکتیک جدید جنگی را در لوگرپیش گرفته اند. قرار گفته‌های داکتر وکیل،رییس شورای ولایتی لوگر، طالبان در جریان سال جاری در عوض جنگ‌های چریکی، بیشتر به حملات گروهی رو آورده‌اند. به گونه مثال طالبان درمیزان ۱۳۹۳ عملیات گروهی را بالای پوسته امنیتی در ولسوالی چرخ راه‌اندازی نمودند که در نتیجه دو عضو اردوی ملی کشته و پنج تن دیگر مجروح شدند.
از سوی دیگر، ارقام یک‌نهاد مستقل ناظر بر وضعیت امنیتی، حملات طالبان در لوگر را در حال افزایش نه بلکه رو به کاهش نشان میدهد. این نهاد تا نیمه عقرب۱۳۹۳ در حدود ۲۰۰حمله طالبان (بااستفاده از سلاح سنگین، سبک، مواد انفجاری و انتحار) را ثبت نموده، درحالی که تعداد این حملات در سال ۱۳۹۲ دوصد ویک و در سال ۱۳۹۱ دوصد وسه ثبت‌شده بود. از سوی دیگر این نهاد اظهار داشت که نیروهای امنیتی افغان ۱۶۳ عملیات نظامی را علیه شورشیان در ولایت لوگر،راه‌اندازی نموده که در مقایسه با ۱۲۸ عملیات درسال۱۳۹۲ (۱۲۱ در ۱۳۹۱، ۱۰۳ در ۱۳۹۰) نشاندهنده افزایش است. احتمالاً” افزایش در ارقام بیجا شدگان داخلی و تلفات ملکی بیانگرتغییر در روش جنگی طالبان (عملیات وسیع نظامی) بوده و شاید هم ازاثردرگیری‌های رو یاروی نیروهای امنیتی افغان با طالبان (بعدازسپردن مسئولیت‌های امنیتی از نیروی‌های بین‌المللی)بوده باشد. این در حالیست که تاکیدهایی مبنی بر توجه بیشتر به مصوونیت افراد ملکی از سوی نیروی‌های امنیتی افغان در جریان جنگ‌های رویاروی با مخالفان شان صورت گرفته است.
سید نظیم عظیمی ولسوال محمدآغه، اظهار داشت که حمله‌های گروهی طالبان بیشتر برمی‌گردد به عدم‌حمایت هوایی نیروهای بین‌المللی، عاملی که طالبان را بیشتر تشویق به حمله‌های گروهی وبرنامه‌ریزی‌شده می‌کنند. باور آنها اینست که نیروهای افغان در میدان نبرد تنها مانده اند. درسنبله۱۳۹۳طالبان در حمله گروهی بالای پوسته امنیتی پولیس در مرکز ولسوالی ازره،۱۱عضو پولیس ملی و یک سرباز اردوی ملی را کشته و تعدادی را هم مجروح نمودند. به تعقیب آن در عقرب۱۳۹۳ شش عضو پولیس ملی در حمله گروهی طالبان در ولسوالی برکی برک کشته وتعدادی هم زخمی شدند.
دقیقاً” در همین سال پولیس محلی هم تلفات جدی را در چندین حمله مخالفین مسلح متقبل شده‌اند (اینجا و اینجا را بخوانید). قتل‌های زنجیره‌یی متنفذین در لوگر بخشی دیگری از نگرانی از وضعیت امنیتی پنداشته می شود. درجوزای ۱۳۹۲ طالبان ملا بشیریک عضو شورای عالی صلح را ترور نمودند. و در همین سال طالبان هشت افغان را که در یک پایگاه نظامی کارمی نمودند، اختطاف و سپس به قتل رساندند. در ثور۱۳۹۳ یک عضودیگرشورای عالی صلح ترور شد. و در سنبله شاروال محمدآغه توسط افرادمسلح ناشناس کشته شد.
این در حالیست که قوماندان امنیه لوگر صحبت از افزایش نیروی‌های امنیتی میکند. به گفته او اکنون ۱۲۰۰ پولیس ملی و ۶۰۰ پولیس محلی برای تأمین امنیت تلاش می‌نمایند. بدون تردید در بعضی از ولسوالی ها (خروار و ازره) پولیس تنها قادر به تأمین امنیت مقر ولسوالی است.
پیوند شورشیان افغان با وزیرستان (پاکستان)
قرار گفته‌های (داکتر ولی) رییس شورای ولایتی لوگر، طالبان درصدد گسترش نفوذ در ولسوالی های ازره، خوشی، برکی برک و محمدآغه میباشند. این مناطق با ولایات ناامن مرزداشته و نفوذ در این ساحات فرصت مناسب را برای مخالفین ایجاد می‌نمایند تا از این مسیر برای اکمالات لوجستیکی استفاده نمایند. بطور مثال طالبان در ولسوالی ازره میتوانند به سادگی از مخالفین در ولسوالی حصارک (ننگرهار) طلب کمک نمایند و همچنان طالبان در برکی برک از کمک مخالفین در سعیدآباد (وردک) بهره میبرند.
احتمال دیگر این است که طالبان می‌خواهند جبهات لوگر را به وزیرستان شمالی پیوند دهند. به اساس گفته‌های خبرنگاران محلی، طالبان در ولایات لوگر، میدان وردک و پکتیا با تحریک طالبان پاکستانی ارتباط داشته و برای ارتباط و اکمالات آنها گزینه مناسب ولسوالی ازره است که با پاکستان مرز دارد. دقیقاً این یک مسیر مناسب اکمالاتی مجاهدین در زمان مبارزات شان علیه نیروهای اتحاد شوروی بشمار میرفت.
حضور جوانان در خانه‌ها
دراکثر قریه ها حتا در جریان روز در ولسوالی محمدآغه خاموشی خوفناک حاکم است. جوانان در بعضی قریه ها از صحبت با افراد ناشناس ابا می ورزند. طالبان در این محلات بطور مداوم شبنامه ها و اخطاریه ها را به دیوارهای مساجد نصب نموده که حاوی دستورهایی از قبیل عدم همکاری با دولت است و شب هنگام به بعضی منازل نامه های تهدیدآمیز پرتاب می نمایند. مردم محل درصحبت باشبکه تحلیلگران گفته اند که در جریان پنچ ماه گذشته حدود ۱۵نفر شامل کارمندان دولتی به اشکال مرموز کشته شده اند. یکی از باشندگان محل اظهارداشت که دو فرزند وی با نهادهای امنیتی وظیفه اجرا مینماید ومدت نه ماه می شود که به قریه نیامده است. وی همچنان اضافه نمود که به فرزندانش توصیه نموده که بهتر است از طریق تلفون با خانواده ارتباط داشته باشند چون رفت و آمد شان به قریه مصوون نیست. در بعضی از قریه ها، تعدادی از خانواده ها به کابل نقل مکان نموده و بعضی از این خانه های تخلیه شده را آنعده افراد نزدیک به طالبان تصرف نموده که مسوولیت دارند اطلاعاتی را در باره ساکنان و محلات دور وپیش، به (قاری برهان) ولسوال نام نهاد طالبان برسانند. ولسوال نام نهاد در زرغون شهر در فاصله (حدود چهار کیلومتری) و قریه بورگ (حدودنه کیلومتری) از مرکزولسوالی، حکمرانی مینماید. طالبان همچنان در اکثر مناطق تحت کنترول شان قیود شبگردی (محدودیت گشت و گذار) بر افراد مناطق تحت کنترول شان وضع نموده اند.
معروف ستانکزی، یکی ازبزرگان شورای ستانکزی در لوگر، در صحبت با شبکه تحلیلگران گفت که مخالفین مسلح در جریان چندماه گذشته تعدادی از افراد بی گناه را ازبین برده اند. وی اضافه نمود که ” نه در کلینیک صحی ونه هم در مسجد فردی مصونیت دارد”. ستانکزی اضافه نمود که در جریان ماه رمضان افرادمسلح داخل مسجدشدند ودوجوان را به ضرب گلوله از بین بردند. او همچنان یاد آورشد که افراد مسلح در داخل کلینیک صحی فردی را (که قبلاً در اردوی ملی وظیفه اجرا مینمود) تیرباران نمودند. دسترسی به آمار دقیق از حوادثی که در آن افراد ملکی متضرر گردیده اند، خیلی مشکل است،زیرا محدود بودن پوشش خبری از حوادث که باعث تلفات ملکی میگردد وعدم ارایه به موقع آمار ازطرف پولیس، دسترسی به ارقام موثق از تلفات ملکی را مشکل نموده است. عبدالوکیل حقیارقوماندان امنیه ولسوالی محمدآغه ادعا دارد که این ولسوالی درمقایسه با ولسوالی های کابل خیلی پر امن است. قرار گفته‌های حقیار، پولیس درمحمدآغه در جریان یک سال فقط دو حادثه قتل را ثبت نموده که این قتل ها برخواسته ازخصومت های شخصی بوده است. بدون تردید خصومت های شخصی و پیوندهای تنظیمی بعضاً باعث زدوخوردها میگردد،ولی دور از تصور است که وابستگی های تنظیمی عامل اساسی برای قتل متنفذین و ترور زنجیره‌یی در محمدآغه باشد، زیرا این ولسوالی درزمان مبارزه علیه شوروی و در جریان جنگ‌های داخلی بیشتر در کنترول حزب اسلامی به رهبری گلبدین حکمتیار بوده و خصومت میان قوماندانان محلی خیلی به ندرت دیده شده است.
نقش جنگجویان خارجی
ظاهراْیکی از عوامل تشدید ناامنی در لوگر حضور جنگجویان خارجی، بویژه طالبان پاکستانی گفته شده است.اما تفکیک میان واقعیت و شایعه کاری است نهایت مشکل. به گفته یکی از بزرگان محل جنگجویان خارجی شناخت درست از فرهنگ محلی ندارند وباعث ترور افراد متنفذ میگردند. حاجی علی محمد،نماینده مردم لوگر در ولسی جرگه، در صحبت با شبکه تحلیلگران از حضور جنگجویان خارجی (پاکستانی، عرب وچچین) اظهار نگرانی نمود. یقیناًدستگیری لطیف الله مسعود، معاون تحریک طالبان پاکستان، در عقرب۱۳۹۲ نشانه یی از حضور طالبان خارجی درلوگر پنداشته میشود. در عین حال قوماندان امنیه ولسوالی تائید نمود که چندی پیش درجریان جنگ میان نیروی های امنیتی افغان و طالبان، یک جنگجوی عرب کشته و سه پاکستانی زخمی شده است.عبدالحکیم اسحاقزی قوماندان امنیه لوگرنیز درصحبت با شبکه تحلیلگران با تائید این موضوع اضافه نمود که جنگجویان خارجی در لوگربه شکل مقطعی حضور دارند. یقیناً عدم پیوند این گروه با محل رفت وآمد این جنگجویان، باعث حملات بی رحمانه آنها بالای مردم ملکی میگردد.
لطفاً ما را اذیت نکنید
موسفیدان وبزرگان محمدآغه در میزان ۱۳۹۳ به طالبان رجوع نموده وخواستار توقف اذیت مردم شدند. در عین حال طالبان محلی در اکتوبر همان سال شورایی را دایر نموده و از افرادشان خواستندتا به لایحه طالبان پابند باشند (گزارش شبکه تحلیلگران را درباره لایحه دراینجابخوانید).
ولی قرار گفته‌های بزرگان هیچ تغییری در رفتار طالبان پیش نیامده است. در بعضی موارد آزار و اذیت مردم عواقب ناهنجاری درقبال داشته است. در سال ۱۳۹۲ در بعضی نواحی ولسوالی های برکی برک، چرخ و پُل علم آزار و اذیت طالبان باعث قیام مردمی بر ضد طالبان گردید. نخستین قیام مردمی در لوگر بر ضدطالبان در منطقه کلنگار به رهبری سید فرهاد اکبری (قبلاًتجارت پیشه و رئیس شرکت ساختمانی) برنامه ریزی شد.
اکبری در صحبت با شبکه تحلیلگران اظهار داشت که طالبان بارها خواهان کمک مادی و همکاری وی شده، اما بعداز آنکه وی به مطالبات طالبان تن در نداد، این گروه خانواده او را در مسیر شهراه کابل-لوگر هدف قرارداد که در نتیجه مادر وی کشته و پنج تن دیگر از اعضای خانواده اش زخمی شدند. این حادثه باعث گردید تا اکبری باجمعی از جوانان در کلنگار برای مقابله با طالبان بسیج شوند. قرار گفته‌های اکبری قیام مردمی توانست بسیاری از مناطق را از حضورطالبان پاک سازی نمایند و این همچنان سرمشقی شد برای مناطق دیگری که مردم در آنجا نیز از آزار و اذیت طالبان رنج میبردند که در نتیجه تاکنون در حدود ۱۵۰ قریه،طالبان را باقیام مردمی از مناطق شان بیرون رانده اند.
رهبری قیام مردمی برای اکبری عواقب ناگواری به همراه داشت. درعقرب۱۳۹۲ بعداز ترور ارسلاجمال والی قبلی لوگر، اکبری به اتهام دستداشتن در ترور والی گرفتار وبعداز سپری نمودن پنج ماه در زندان آزادگردید. قرار گفته‌های اکبری بعضی از مقامات محلی از فعالیت های قیام مردمی برضد طالبان ناخشنود بوده و در صددند تا دستآورد های مردم علیه طالبان راازآن خود سازند. عدم حمایت دولت از قیام های مردمی دربعضی موارد احتمالاً به دلیلاین نگرانی است که مبادا این گروه های مسلح در آینده خود به منبع تهدید مبدل شده و خلع سلاح شان برای دولت چالش زا گردد.
مردم محل ادعا دارند که قیام مردمی درلوگر نباید با سایر قیام های مردمی درافغانستان مغالطه کرد. بگونه مثال قیام مردمی در ولسوالی اندرولایت غزنی، که یکی از برجسته ترین حرکات ضدطالبان پنداشته می شد،به ابتکار و رهبری دولت علیه طالبان ایجاد گردید (گزارش شبکه تحلیلگران در باره قیام ولسوالی اندر را اینجا بخوانید).
قرار گفته های رییس شورای ولایتی،قیام مردمی در لوگر ابتکار موفق مردمی برای بیرون راندن طالبان ازمناطق خود بود. احتمالاً قیام مردمی درلوگر شاید وسعت نه یابد و فراگیر نشود، چون بعلت خوف و هراس مردم از طالبان، جرأت برداشتن اسلحه علیه شورشیان در آنها از بین رفته است. یکی از باشندگان محل اظهار داشت که نمیتوانند به تنهایی برضدطالبان ایستادگی نماید چون عواقب ناگواری را بدنبال خواهد داشت.
بیاکتنې:
دا مقاله په وروستي ځل تازه شوې وه ۱۵ ثور / غويی ۱۳۹۹
