نابودی داعش در کنر (بخش دوم)
در ابتدا داعش خراسان از الگوی طالبان در انتصاب افراد بیرونی به عنوان والی ها پیروی می کرد، بیشتر فرماندهان شناخته شده کنری فقط در پست های سطح پایین تا وسطی کار می کردند. با تشدید و ادامه جنگ بیشتر کنری ها بیشتر به رده های بالاتر رسیدند. مولوی ضیاءالحق که اصالتاً از دره دیوه گل کنر است بعد از کشته شدن شیخ عبدالحسیب لوگری، امیر داعش ولایت خراسان که در حمل/ثور ۱۳۹۶کشته شد، حتی به صفت سرپرست گروه داعش شاخه خراسان ایفا وظیفه نمود. (بعد از اینکه مولوی ضیاءالحق توسط امنیت ملی در ماه ثور/جوزا ۱۳۹۹بازداشت شد، در بیانیه ای رسمی ای که به رسانه ها فرستاده شد، او منحیث رئیس داعش ولایت خراسان در منطقه جنوب آسیا معرفی شد.) گرچه زمانیکه داعش ولایت خراسان بیشتر ساحات کنر را اداره میکرد، مولوی ضیاءالحق فقط چند بار در دیوه گل دیده شده بود. در آغاز، او مدتی را در ننگرهار سپری کرد، سپس با خانواده اش به کابل رفت و در آنجا مخفیانه زندگی می کرد تا اینکه دستگیر شد. مولوی خادم که اصالتاً اهل دره گنجگل ولسوالی سارکانو است رهبر نظامی داعش ولایت خراسان بود. وی سال ها در پاکستان تحصیل و زندگی کرد. او امیر الحرب (رئیس نظامی) داعش در ولایت کنر بود تا اینکه در یک حمله هوایی در دیوه گل کشته شد. همچنان مولوی توحیدی ، معاون والی داعش، اهل کنر بودند.
سایر اعضا بلند پایه ی محلی داعش در کنر ننگرهاری های بودند که پس از فروپاشی داعش در ننگرهار به این ولایت متواری شده بودند. مولوی حلیمی، عضو سابق طالبان که کمیسیون اطلاع رسانی و استخدام داعش خراسان را رهبری می کرد و مفتی اسماعیل (معروف به سیف الاسلام) امیر دره دیوه گل و بعداً مسئول جمع آوری “مالیات” داعش در کنر، از ولسوالی کوز کنر ننگرهار بودند. حاجی موسی، رئیس استخبارات ولایتی داعش، از دره نور است که درصد کمی از سلفی ها را تشکیل می دهد.
اجرای مقررات داعش ولایت خراسان
هنگامی که برای اولین بارداعش شاخه خراسان در کنر ظاهر شد، آنها رویکرد نرمی را اعمال کردند و فقط مقرراتی را که از نظر مردم محلی قابل قبول باشد، اجرا نمودند. داعشی ها در ابتدا مردم محلی را مجبور به ترک وظایف دولتی نکردند، به تصمیمات شوراهای محلی احترام می گذاشتند و مردم را مجبور به تهیه غذا و سرپناه نمی کردند. با این حال، این سیاست پس از تقویت داعش در کنرو جذب تعداد قابل توجهی از طالبان محلی در سال ۱۳۹۶، تغییر کرد. گزارش شبکه تحلیلگران افغانستان در مورد این الگو ها در ننگرهار را اینجا و اینجا را نگاه کنید.
به گفته چندین مصاحبه شوندگان، که زندگی تحت خلافت داعش ولایت خراسان را تجربه کرده اند، با ورود جنگجویان خارجی و غیرکنری به این ولایت داعش با سنت های محلی درگیر شده و
شروع به اجرای مقررات سختگیرانه ای کردند. به عنوان مثال،هر خانوار مجبور شد نه تنها غذا و خوابگاه، بلکه جنگجو نیز به داعش تأمین کند. کسانی که مخالف بودند مجبور به ترک قلمروداعش شدند. این آیین نامه توسط مبلغان در مساجد محلی هنگام نماز جمعه و همچنین مقامات محلی داعش ولایت خراسان در دیدار با بزرگان اعلام شد.
در آیین نامه مقررات داعش، ۲۴ ماده وجود داشت که مهمترین آنها در ذیل شرح داده می شود:
- گرفتن یا دادن دختر خانم بنام بدل به دلیل “تضاد با اسلام” ممنوع شد. بدل عملی مبادله عروس بین خانواده ها، اغلب در سنین جوانی است که معمولاً در مناطق فقیرنشین و دهاتی به عنوان راهی برای جلوگیری از هزینه عروسی انجام می شود. . با این حال، این امر با شرع که رضایت عروس برای ازدواج و همچنین منع اعطای دختر در ازدواج برای جلوگیری از پرداخت مهریه است، مغایرت دارد. (تا آنجا که شامل ازدواج کودک و اجباری باشد ، طبق قوانین افغانستان نیز ممنوع است). کسانی که قبل از اعلام خلافت به چنین روشی ازدواج کرده بودند مجبور نکاح مجدد شدند؛
- زنانی که بیرون از خانه می روند، همیشه باید یک عضو مرد خانواده خود را همراه داشته باشند. (زنان در مناطق دهاتی کنر به طور مرتب در کنار مردان عضو خانواده های خود در زمین های خود کار می کنند، از جمله اینکه بدون یک مردِ همراه به زمین های زراعتی خود می روند)؛
- همه آنهای که در مناطق تحت کنترل دولت شغل یا وظیفه ای داشت، مجبور به ترک وظیفه یا ترک قلمرو خلافت شد؛
- همه کسبه کاران و کشاورزان ملزم به پرداخت مالیات ازدرآمد خود به داعش ولایت خراسان بودند و جزئیات دقیق درآمد شان را باید به نمایندگان داعش ولایت خراسان ارائه بدهند؛
- حمل اسلحه در قلمرو خلافت مجاز نیست؛
- اهالی قریه ها از طرف شب از خانه هایشان ممنوع الخروج هستن،
- داعش ولایت خراسان تنها نهاد مجاز برای حل منازعات محلی است. شوراهای قومی از برخورد یا حل اختلافات محلی منع هستن؛
- هر نوع سرگرمی، از جمله تماشای تلویزیون، فیلم یا گوش دادن به موسیقی ممنوع است؛
- استفاده از هر نوع تنباکو، نصوار یا مواد مخدر ممنوع است؛
- اهالی قریه ها باید نماز های شان را در پنج وقت در مساجد انجام دهند؛
- هر کسی که با هر یک از این مقررات مخالف است، باید فوراً قریه خود را ترک کند بدون اینکه مجاز به انتقال وسایل خود از جمله احشام و سایر وسایل خانه باشد.
به گفته مصاحبه شوندگان آنها احساس میکردند که بیشتر این قوانین تداخلی شدید در زندگی شخصی مردم محلی است. با ارزش های سنتی جامعه قبیله ای کنر مغایرت دارد و برای مردم محلی قابل قبول نیست.
داعش ولایت خراسان همچنین متهم به ارتکاب خشونت و رفتارهای بیرحمانه در برخی مجازات های عمومی مردم محلی شدند. اولین مورد که باعث نگرانی های جدی شد و بسیاری از افراد را به مقاومت در برابر این گروه تحریک کرد، گردن زدن گل شیرین بودږ او یک څارنوال دردیوه گل بود که به دلیل نقض مقررات داعش ولایت خراسان در ماه قوس /جدی ۱۳۹۶ محکوم به مجازات شد. این حکم توسط کمیته قضایی ولایتی داعش تحت ریاست قاضی قضات ولایت، ابو شاهد صادر شد. مثال های دیگری از سال ۱۳۹۷ است. زنی مسن که می خواست به تنهایی به زمین زراعتی خود برود توسط داعش گرفتار و متهم به نقض مقررات شد. به عنوان مجازات داعشیان سرش را تراشیدند.
در جواب به همین قوانین خشن، هزاران خانواده از دیوه گل به مناطق تحت کنترل دولت در مرکزولایت فرار کردند. با گذشت زمان رفتار و تطبیق قوانین خشن افراد بیشتری را بر ضد داعش ولایت خراسان کرده و مردم محلی را برای مقاومت بسیج کرد.
بسیج ضد داعش ولایت خراسان
گردن زدن گل شیرین بخصوص، باعث فعالیت های ضد داعش در قریه های چمبل و کاربوری دیوه گل شد. بزرگان قوم در هر دوقریه مردم محلی را بسیج کردند تا در برابر وحشیگری داعش ایستادگی کنند. آنها همچنین برای پشتیبانی و حمایت در مبارزات ضد داعش در قریه های خود با حکومت تماس گرفتند. حکومت محلی درکنر سلاح و مهمات به ۳۰۰ نفر در مناطق خارج از کنترل داعش، برای یک قیام عمومی علیه داعش، داد. این نیرو ۳۰۰ نفری شروع به حمله علیه پوسته های تلاشی داعش نمودند.
در جدی/ دلو ۱۳۹۶داعش ولایت خراسان با اولین مقاومت مسلحانه محلی در کنر در داخل قلمرو خود درقریه چمبل مواجه شد. در نتیجه، یک قوماندان محلی داعش کشته و چندین جنگجوی آنها زخمی شدند. نیروهای خیزش مردمی پس از تسلط بر منطقه، یک پوسته تلاشی ایجاد کردند که توسط نیروهای امنیتی افغانستان تقویت می شد.
این نیرو مردمی و پوسته اش چند هفته ی بیش دوام نیاورد. قرار گزارش، داعش ولایت خراسان قاری سید را به عنوان امیر داعش در منطقه چوکی به دلیل غفلت وظیفوی برکنار کرد و مفتی اسماعیل را که اصالتاً اهل منطقه کوز کنر ننگرهار بود، جایگزین او کرد. اسماعیل به بی رحمی مشهور بود. او جنگجویان داعش را جمع کرده و حمله شدید را علیه پوسته تلاشی نیرو خیزش مردمی در دیوه گل انجام داد. نیروهای امنیتی به مرکز منطقه عقب نشینی کردند و نیروهای خیزش نیز به زودی به آنجا فرار کردند. بعد از سقوط پوسته، ساکنان دو قریه (چمبل و کاربوری) خانه ها و وسایل خود را جا گذاشتند و به مرکز فرارد نمودند. دردلو/ حوت بزرگان قوم که از قریه ها فرار کرده بودند مرکز جاده دیوه گل- چوکی و جاده های کنر- ننگرهار را در اعتراض به ضد حمله داعش و هم برای جلوگیری از رسیدن تجهیزات به داعش در دیوه گل، مسدود کردند. با این حال، مسدودیت راه برای مردم در منطقه دیوه گل و چوکی سبب مشقت شد، بنابراین پس از چند هفته بزرگان محلی و شخصیت های تأثیرگذار برای بازگشایی جاده ها واسطه شدند. پس از شکست نیروهای خیزش محلی در چمبل بیشتر مردم قریه دیگر جرات مقاومت در برابر داعش ولایت خراسان را نداشتند.
در وسط سال ۱۳۹۷ داعش ولایت خراسان حضرت الله، یک از اهالی قریه چمبل که مردم آن قیام کرده بودند، را در خانه اش توقیف کردند. سپس حضرت الله متهم به جاسوسی برای دولت شد و در مرکز فرماندهی داعش در چیلاس به شدت شکنجه و بلاخره در یک میدان سرش بریده شد.
در همان روز داعش ولایت خراسان همچنین صدام، از اهالی قریه ای از ولسوالی خاص کنر، را در قریه چمبل اسیر گرفتند. او برای خرید چوب برای پوشش خانه تازه ساخته شده خود آنجا رفته بود. در طول بازداشت یک ماهه خود در پایگاه داعش در چیلاس، داعشیان دریافتند که او قبلاً عضو ارتش ملی افغانستان بوده است. اگرچه او مدتها قبل اردوی ملی را ترک کرده بود و دیگر با آنها ارتباط نداشت ولی به طرز فجیعی اعدام شد.
در اواسط سال ۱۳۹۷ جنگجویان داعش ولایت خراسان در دره شوریک زنی محلی که عمرش بیش از ۶۰ سال بود به دلیل مراجعه به کلینیک محلی بدون داشتن محرم بازداشت کردند. او استدلال کرد که به عنوان یک بانوی پیر و مادربزرگ، نیازی به همراهی مرد ندارد. به عنوان مجازات، قاضی ها دستور تراشیدن سر او را دادند. خبر این حادثه در سراسر دره پیچ پخش شد و زنان محلی را چنان ترساند که دیگر هیچکدام از آنها جرات بیرون رفتن به تنهایی را نداشتند. آنها حتی کار بر سر زمین های خود را متوقف کردند. به نظر می رسید که داعش دوباره کنترل را در دست دارد. پیشرفت داعش به ویژه پس از شکست نیروهای خیزش مردمی و طالبان این گروه را قوی تر ازهمیشه کرد.
تقابل طالبان و داعش ولایت خراسان
تلاش های داعش ولایت خراسان برای گسترش نفوذ خود از كنر به ولایت های همیسایه، نورستان و لغمان، برای رهبری طالبان بسیار نگران كننده بود. اگرچه این تلاشها در نهایت ناکام ماند اما آنها طالبان را تحریک کرد تا اقدامات جدی متقابل را انجام دهند. در اواخر سال ۱۳۹۶ طالبان نیروها را جمع کردند تا مناطق خارج از کنر را از حضور داعش پاکسازی کنند. حملات طالبان از منطقه علینگار در لغمان آغاز شد که داعش در اواسط سال ۱۳۹۶ تنها پوسته تلاشی خود را در این ولایت ایجاد کرده بود. طالبان پس از شکست دادن داعش درعلینگار در اوایل سال ۱۳۹۷ توجه خود را به پایگاه های داعش در کنر، در مزار دره ، چپه دره و دره پیچ معطوف کردند و در ابتدا سعی در جلب حمایت مردم محلی داشتند.
درحوت ۱۳۹۶ رهبران داعش ولایت خراسان از جمله مولوی ضیاء الحق، مولوی خادم، مفتی اسماعیل، شیخ عطاءالله، قاری سید، مولوی شرف الدین و مولوی بصیر جلسه ای در دره مزار برگزار کردند و در مورد چگونگی بازپس گیری مناطق از دست رفته به طالبان گفتگو کردند. به گفته منابع محلی نزدیک به داعش ولایت خراسان، داعش همچنین احساس خطر از مذاکرات صلح میان ایالات متحده و طالبان برای پایان دادن به جنگ (این موضوع در سرطان ۱۳۹۷ همگانی شد گزارش نیویارک تایمز را اینجا نگاه کنید) داشت. آنها قصد داشتند دوباره کنترول خود را قبل از رسیدن طالبان و ایالات متحده و احتمالاً دولت افغانستان به توافق صلح واینکه همه به طور مشترک علیه این گروه روی بیاورند، گسترش دهند. این موضوع منجر به درگیری منظم بین طالبان و داعش ولایت خراسان در مزار دره و چپه دره از اوایل سال ۱۳۹۷ تا ماه میزان شد که بیشتر مناطق اکثراً بین آنها دست به دست می شد (گزارش رسانه ها را اینجا ، اینجا و اینجا ببینید). در میزان/عقرب ۱۳۹۷ قاری عبدالله، یک عالم دینی سلفی از دیوه گل که سال ها در پیشاور زندگی کرده بود، شروع به میانجیگری برای یک توافق صلح بین هر دو گروه در کنر کرد. وی با بزرگان و شخصیت های تأثیرگذار محلی در پیشاور و همچنین کنر دیدار کرد و خواستار یک جرگه شد تا درمورد جنگ های جاری بحث کند. قاری عبدالله به عنوان یک محقق مذهبی مورد احترام و دارای ارتباط نزدیک با احزاب مذهبی در پاکستان توانست هر دو طرف را متقاعد کند که در مورد آتش بس در ماه میزان توافق کنند و متعهد شوند که فقط علیه “دشمنان مشترک” یعنی نیروهای امنیتی و دفاعی ملی افغان و نیروهای خارجی مبارزه کنند.
در نتیجه این معامله میزان خشونت بین طالبان و داعش ولایت خراسان از ما میزان تا عقرب۱۳۹۷ بسیار پایین بود. اما این معامله با حسن نیت منعقد نشد. در جریان این تفاهم هر دو طرف با استقرار نیروهای بیشتری در خطوط مقدم به تقویت مواضع خود ادامه دادند. در قوس/ جدی ۱۳۹۷ وقتی طالبان عملیات گسترده ای علیه داعش ولایت خراسان در ننگرهار انجام دادند، توافق در کنر از هم پاشید و در نهایت منجر به شکست تقریبا کامل داعش در ننگرهار شد. صدها جنگجوی داعش به کنر فرار کردند. آنها با حمله به پایگاه های طالبان در کنر همقطاران محلی خود را برای انتقام از شکست ننگرهار بسیج کردند. پس از بازپس گیری قسمت های از چپه دره و مانوگی، ده نفر از افراد حامی طالبان را ذبح کردند. خانه های طالبان را به آتش کشیدند، دارایی های آنها را غارت کردند و زمین های زراعتی شان را مصادره نمودند.
خصومت های محلی به دلیل تصرف زمین های زراعتی و املاک توسط جنگجویان داعش ولایت خراسان افزایش یافت و باعث درگیری بین خانواده های طرفدار و ضد داعش در مناطق تحت کنترول داعش شد. در یک مورد خانواده یک افسر پولیس ملی افغانستان از دیوه گل به مناطق تحت کنترول دولت گریختند و پس از آن زمین های زراعتی و املاک آنها توسط یک جنگجوی داعش تصرف شد. هنگامی که درگیری های شدید در دیوه گل آغاز شد خانواده همان جنگجوی داعش به مرکز ولسوالی فراری شد. اتفاقا” خانواده افسر پولیس با خانواده داعش در مرکز ولسوال روبرو شدند و خانواده داعش را مجبور به پرداخت هزینه زمینی که در آن زراعت میکردند، نمودند. داعش به نوبه خود پیام های هشدار دهنده ای را به خانواده افسر ارسال کرد تا خانواده طرفدار داعش را آزار ندهند. در سنبله ۱۳۹۷ داعش یک حمله انتحاری علیه افسر پولیس ملی که در چوکی مشغول انجام وظیفه بود، انجام داد. در نتیجه ۱۳ نفر از اعضای پولیس ملی کشته شدند اما افسرپولیس آسیب ندید.
آتش بس طالبان و حکومت محلی
پس ازپایان دعوای داعش – طالبان، حکومت محلی در ولایت با اداره طالبان در بهار ۱۳۹۸ توافق امضا کردند. ابتکار عمل از طرف طالبان محلی صورت گرفت. هر دو طرف در مورد آتش بس بین خود و متحد کردن نیروهای خود علیه داعش توافق کردند. به گفته یکی از بزرگان محلی که با دینامیک درگیری در کنر آشنا است، عبدالستار میرزاکوال ، والی کنر و قاری ضیاء الرحمن، والی طالبان، این قرارداد را امضا کردند. منابع محلی گفتند که قاری ضیاء الرحمن چندین بار به منظور بحث و همکاری از دفتروالی ولایت بازدید کرده است. این توافق دینامیک میدان جنگ را در کنر علیه داعش ولایت خراسان تغییر داد.
پس از آتش بس جاده های وصل کننده مرکز ولایت به دانگام، گردنه ناوه، دره پیچ و بیشتر به طرف نورستان نه تنها برای مردم عادی بلکه برای مقامات دولتی و نیروهای نظامی نیز امن شدند. برخی از این جاده ها به مدت ۵ سال توسط طالبان مسدود شده بود. اکنون پرسونل طالبان و نیرو های امنیتی افغانستان توانستند مناطق تحت کنترول طرف مقابل را پشت سر بگذارند. بر اساس این معامله حکومت همچنین یک راه امن برای جنگجویان طالب فراهم کرد تا از مناطق تحت کنترول حکومت از سایر مناطق ولایت عبور کنند تا به خط مقدم برسند. به گفته یک منبع محلی ، پولیس ملی حتی حمل و نقل و تدارکات را برای طالبان فراهم کرده است.
در ثور/ جوزا ۱۳۹۸، طالبان از چند جهت حمله دیگری را علیه داعش در کنر آغاز کردند. آنها به قرارگاه های داعش در ولسوالی های مانوگی و چپه دره حمله کردند، از شمال در حال پیشروی ازولایت لغمان بودند، در حالیکه همزمان طالبان و نیرو های خیزش مردمی از ولسوالی چپه دره بر بعضی قسمت های دره کورنگال حمله کردند. طالبان موفق شدند این مناطق را از داعش پس بگیرند. از جنوب، از طریق دره نور، مولوی اسدالله، ولسوال طالبان برای ولسوالی نورگل، وجنگجویانش به پیشروی به سمت مزار دره ادامه دادند. فشار طالبان بر پایگاه اصلی داعش ولایت خراسان در دیوه گل، به دلیل حملات شدید هوایی نیروهای امریکایی و افغان مختل شد. اکثر ضربات هوایی به داعش اصابت کرد گرچه منابع محلی به این باوراند که بعضی ضربات به مواضع طالبان هم وارد شده است. منابع نزدیک به داعش گفتند که این گروه تلفات سنگینی را متحمل شده است – تخمین می شود که ۵۰ تا ۸۰ جنگجوی کشته و ۱۰۰ نفر دیگر زخمی شده است. حملات هوایی توافق دولت طالبان را ضعیف نکرد.
به دلیل حملات هوایی، طالبان حملات خود را متوقف کردند اما محاصره داعش را در دیوه گل ادامه دادند. به علت تحت فشار قرار ګرفتن از هر دو طرف، بسیاری از رهبران محلی داعش به طور جداگانه با مقامات دولت محلی در مورد احتمال تسلیم امن تماس گرفتند. بطور مثال۴۰ جنگجوی داعش ولایت خراسان در جوزا ۱۳۹۸ به امنیت ملی تسلیم شدند. در اواخر همان ماه، گروهی از جنگجویان خارجی داعش برای پشتیبانی از جنگجویان محاصره شده از مکانی ناشناخته وارد محل شدند. براساس اظهارات یک باشنده قریه به شبکه تحلیلگران افغانستان، قوماندان ها و رهبران برجسته داعش در کنر حضور دارند و بیشتر آنها خارجی هستند. این گروه به دو قسمت مختلف در دیوه گل آواره شدند: برخی به چیلاس نقل مکان کردند و برخی دیگر به روستای کلایگل در منطقه مانوگی رفتند.
در اواخر جوزا ۱۳۹۸ طالبان به قرارگاه داعش در قریه دیگال، ولسوالی چپه دره، حمله کردند. پس از یک هفته جنگ، قریه دیگال از حضور داعش پاکسازی شد. در همان ماه، طالبان حمله دیگری را علیه قرارگاه های داعش در کورینگل وکلایگل انجام داد وآن مناطق را از وجود داعش نیز پاکسازی کرد.
قرار گرفتن تحت اینگونه فشار شدید و در نتیجه خسارات سنگین داعش با کمبود جنگجو در دره های دیوه گل، مزار، بادل و شوریک روبرو شد. آنها از مردم محلی خواستند که به جوانانشان اجازه دهند تا در کنار آنها جنگ کنند. این درخواست بلافاصله رد شد و داعش مردم را تحت فشار قرار داد تا از دشمنان شان حمایت نکنند. آنها استفاده از تلفن های همراه ، ترک کردن قریه ها را ممنوع کردند و هر تازه وارد در منطقه را ملزم به گزارش به یکی از رهبران داعش کردند. اما فشار مداوم طالبان روحیه قوماندان ها و جنگجویان محلی داعش را پایین آورد. بسیاری آنها کانال های مخفی را برای مذاکره در مورد تسلیم شدن به حکومت باز کردند. به عنوان مثال، در اول سنبله ۱۳۹۸ مولوی بصیر، قوماندان برجسته طالبان که به داعش ملحق شده بود، همراه با حدود ۱۱۰ جنگجو تسلیم حکومت شد.
در عقرب ۱۳۹۸ طالبان از طریق منطقه نارنگ – بادیل و څوکی از شمال به سمت دیوه گل، پایگاه اصلی داعش درکنر، حرکت کردند. آنها چند قریه در دیوه گل را تصرف کردند اما پس حملات هوایی نبروهای امریكا در چیلاس، كورنگال و دره امرایو وتلفات جدی به داعش و طالبان، طالبان حملات شان علیه داعش را توقف دادند. حملات طالبان و همچنان حملات هوایی امریکایی ها ستون فقرات داعش در کنررا شکست. در این مرحله از جنگ بسیاری از فرماندهان داعش از جمله مولوی خادم و قوماندان مولوی بشیر به همراه ده ها جنگجو کشته شدند. به دلیل تشدید حملات هوایی امریکایی ها طالبان از دیوه گل عقب نشینی کردند و در دره های بادیل و کورنگال باقی ماندند. بدلیل زمستان سرد همراه با ریزش شدید برف از ماه قوس تا اواخر جدی ۱۳۹۸ جنگ و پیش روی هر دوطرف متوقف شد.
در حوت ۱۳۹۸ حملات هوایی نیروهای امریکایی و فشار طالبان بر باقی مانده جنگجویان داعش در دیوه گل از سر گرفته شد. در دور دوم عملیات ضد داعش، حملات هوایی امریکایی ها عمدتا مواضع داعش را هدف قرار داده و از جنگجویان طالبان اجتناب کردند. عدم هدف قرار گرفتن طالبان ممکن است مربوط به توافق دوحه که در دلو ۱۳۹۸ میان ایالات متحده و طالبان صورت گرفت، بوده باشد (تحلیل های قبلی شبکه تحلیلگران افغانستان در مورد توافق امریکا و طالبان را اینجا بخوانید).
در نتیجه عملیات هوایی مجدد بسیاری از قوماندان های داعش – از جمله قاری سید، مولوی شرف الدین، شیخ عطاءالله، مولوی حلیمی، شیخ خطاب (که پس از کشته شدن در حمله به دره مزار مفتی اسماعیل به عنوان امیر دیوه گل جانشین او شد) و حاجی موسی رئیس استخبارات ولایتی – به همراه صدها جنگجو تسلیم حکومت شده و به اسدآباد، مرکز کنر، منتقل شدند. پس از آن بسیاری از آنها برای مدتی در کابل بازداشت شدند، اگرچه اعتقاد بر این است که برخی آزاد شده اند یا به نوعی از حمایت دولت برخوردار شده اند. از جمله موسی و خطاب اجازه یافتند تا به ولایت خود (پکتیا) عزیمت کنند.
در حمل ۱۳۹۹ طالبان برای جشن پیروزی خود علیه وارد دیوه گل، مزار دره و بادیل شدند. آنها پس از بازپس گیری این مناطق به مجازات های تلافی جویانه ای از جمله آتش زدن خانه هایی متعلق به قوماندانان محلی داعش و اعدام علنی حداقل هفت جنگجوی داعش در دیوه گل دست زدند. طالبان همچنین بزرگان قبیله های را که به داعش اجازه فعالیت در قریه های خود را می دادند بازداشت کردند.
خسارات داعش ولایت خراسان
با دستگیر شدن، تسلیم شدن ویا کشته شدن رهبران اصلی داعش ولایت خراسان و بسیاری از قوماندان های شان باقی مانده آنها از میدان نظامی ناپدید شدند. از میان جنگجویان بیشتر افغان ها تسلیم نیروهای دولتی شدند.
به گفته منابع محلی، از جنگجویان خارجی، تعدادی در جنگ کشته شدند، دیگران تسلیم طالبان افغان و تعداد کمی نیز به حکومت تسلیم شدند. بیشتر جنگجویان پاکستانی یا به شبکه های قدیمی تحریک طالبان پاکستان در کنر یا ننگرهار یا در پاکستان بازگشته و جنگ علیه طالبان افغان را متوقف کردند. از میان جنگجویان آسیای میانه تعدادی کشته شدند و تعدادی نیز توسط طالبان بازداشت شدند. گفته می شود که دیگران یا به اورکزی اجنسی و بعضی هم به شمال افغانستان فرارکردند.
اگرچه این شکست نظامی برای داعش ولایت خراسان یک شکست جدی شمرده می شود اما بدین معنی نیست که دیگر داعش در کنر حضور ندارد. به گفته یک خبرنگار محلی که با دینامیک جنگ منازعات در کنر آشنا است، برخی از رهبران محلی داعش اکنون مخفی فعالیت می کنند. یکی ازآنها داکتر شهاب المهاجر، قوماندان سابق شبکه حقانی وابسته به طالبان افغان است که پس از دستگیری رهبر قبلی داعش، اسلم فاروقی که در ۱۶ حمل ۱۳۹۹ توسط اداره امنیت ملی ، رهبری داعش در افغانستان را بر عهده گرفت. هیچ معلوماتی در مورد المهاجر وجود ندارد. به گفته این خبر نگار، به نظر می رسد که المهاجر هیچ پایگاه دائمی در کنر یا ننگرهار نداشته و عمدتا درگیر جذب نیروهای جدید است. به گفته منابع محلی، دومین قوماندان محلی داعش، مولوی امان الله، در قریه های مادیش و سملام در ولسوالی شیگل مخفی فعالیت می کند.
نتیجه گیری
حمله طالبان، نیروهای محلی، دولت افغانستان و نیروهای امریکایی در دلو/حوت ۱۳۹۸ حضور نظامی داعش در ولایت کنر را از بین برد. در جریان عملیات ضد داعش، حملات هوایی ایالات متحده نه تنها داعش را مورد اصابت قرار داد، بلکه گاهی اوقات طالبان محلی را نیزهدف قرار داد. ظاهرا” امریکایی ها شاید نمی خواستند با نابودی داعش به طالبان اجازه کنترول کامل محل های مهم در دره های شمال شرقی کنر را بدهد.
فعالیت های بی رحمانه داعش نیروهای محلی مختلفی را برای جنگ در کنار طالبان برای شکست دادن آن گروه در کنر بسیج کرد. این بخش ها همچنان شامل جمعیت سلفی می شود كه در اول به دلایل ایدئولوژیك از داعش حمایت می كردند.. در واقع، این اولین نمونه از همدلی سلفی ها علیه داعش در شرق افغانستان بود.
طالبان، طبق معمول بدون تأیید وحمایت از مردم محل پیروزی علیه داعش را به عنوان دستاورد جشن گرفتند. با این حال، مرحله اولیه بسیج ضد داعش توسط مرم محل آغاز شد. سایر عواملی که طالبان به راحتی نادیده گرفتند معامله آنها با دولت محلی در بهار ۱۳۹۸ و همچنین پشتیبانی هوایی نیروهای امنیتی ایالات متحده و افغان است که قدرت باقی مانده داعش را در کنر شکست.
توافق ایالات متحده و طالبان درحوت ۱۳۹۸ در دوحه این اتحاد اعلام نشده را در آخرین مرحله حمله تسهیل کرد. بیشتر قوماندان ها و جنگجویان محلی داعش به دلیل ترس از آزار و اذیت جدی توسط طالبان به حکومت تسلیم شدند. در واقع طالبان بسیاری از رهبران مذهبی سلفی محلی را پس از شکست داعش مورد آزار و اذیت قرار دادند و آنها را به حمایت و تهیه پناهگاه برای این گروه متهم کردند.
حتی زمانی که داعش در حداکثر قدرت منطقه ای و نظامی خود بود، طالبان همچنان برخی از دره ها را تحت کنترول خود داشتند. این یک چالش جدی برای داعش به منظور ایجاد ثبات در پایگاه قدرت خود و گسترش آن به تمام دره های پیچیده کنر بود. دوم داعش هیچ ساحه ای را در ولایات همجوار در کنترول نداشت تا پس از سقوط کنردر آنجا مستقر شوند. داعشی های که به شمال فرار کردند قادربه ایجاد پایگاه در شمال افغانستان برای شکل گیری مجدد این گروه نخواهند بود. زیرا طالبان داعشی های خود خوانده در ولایت جوزجان و دیگر حامیان و طرفداران داعش را در تخار، کندز و بغلان از بین برده بود. بناءً حضور قوی طالبان در شمال زمینه برای فعالیت مخفی داعش را محدودتر نموده است.
گرچه، حضور نظامی داعش در کنر از بین رفته ولی حضور مخفی داعش در بعضی از مناطق در کنر قابل دید است. هنوز مشخص نیست که آیا بازمانده های داعش می توانند سلول های فعال را برای به خدمت گرفتن جنگجویان دوباره برقرار کنند. و یا اینکه شبکه های ریخته و پاشیده در شرق افغانستان و سراسر کشور را پس از دو شکست مرگبار در ننگرهار و کنر دوباره وصل کنند.
مطالعه كنر همچنین نشان می دهد كه جدا از حضور و فعالیت مستمر ومخفی داعش، تعداد زیاد گروه های شورشی غیر طالب به شمول برخی پاکستانی ها که اهداف خود را بدون وفاداری آشکار به طالبان یا داعش دنبال می کنند، وجود دارد. با وجود برخی از ایتلاف های موقت برای طالبان وداعشیان ناممکن است که این گروه ها را تحت کنترول خود دربیاورند. این گروه ها در مناطق که دسترسی به آنها سخت است، مستقر اند و همچنین ممکن است منافع سیاسی یا نظامی آنها با منافع طالبان متفاوت باشد.
ترکیب رنگارنگ گروه های شبه نظامی در شرق افغانستان به ویژه در کنراز تسلط کامل طالبان بر منطقه جلوگیری کرده است. در حقیقت، طالبان هرگز تنها گروه شورشی در شرق نبوده اند. حتی در دوران امارت طالبان تعدادی از گروه های شورشی در منطقه یا تحت سلطه طالبان یا به طور مستقل فعالیت می کردند. كنر به دلیل عدم موفقیت در توازن قدرت بین قوماندان های محلی سلفی و غیرسلفی اختلافات بزرگی ایجاد كرده است. حتی پس از شکست داعش، طالبان هنوز پست های مانند والی ولایت را به افراد بیرونی و متعلق به جریان حنفی هستند، می دهند.
برای حکومت محلی، اتحاد با طالبان علیه داعش باعث تقویت موقف آنها نشده است. دولت پس از شکست داعش در کنر قادر به پس گرفتن مناطق از دست رفته نیست. معامله پنهان خطرناکی که آنها با طالبان منعقد کردند آنها را در موقعیت ضعیف قرار داد و به طالبان فرصت داد تا ادعای پیروزی کرده و مناطق بیشتر را تحت کنترول خود بیاروند.
برای مردم محل، شکست داعش شدت درگیری را در ولایت کاهش داد اما همچنین تغییر قابل توجهی در دینامیک امنیت ایجاد کرد. داعش خصومت های درون قومی جدیدی را در میان جوامع بجا گذاشت. برخی از بزرگان جامعه به حمایت از داعش و تهیه سرپناه و تدارکات برای آنها متهم شدند، که منجر به قتل های بیرحمانه و غصب زمین شد. تعداد کمی از مردم در ماه ها و سال های آینده انتظار صلح برای مردم کنر را دارند.
برگردان: روح الله سروش
بیاکتنې:
دا مقاله په وروستي ځل تازه شوې وه ۱۵ ثور / غويی ۱۴۰۰
