جهت درک عوامل موثربر شکل دهی نتیجه ی انتخابات آینده ی ریاست جمهوری ، نویسنده ی مهمان اسکات وردن (همراه با معلومات تکمیلی کولین کوکمان) الگوهای ثبت نام رای دهنده ها در دوره ی اخیر را بررسی و نیز به مطالعه ی الگوی رای دهی در انتخابات ۲۸ میزان ۱۳۹۷ پرداخته است. وی از تفاوت زیاد ولایات و مناطق – به لحاظ شرایط امنیتی، میزان ثبت نام رای دهنده ها و نسبت کسانی که رای داده اند- پرده بر می دارد و این یافته ها نشاندهنده ی تأثیرگزاری بالقوه بیشتر بعضی ساحات بر انتخابات ریاست جمهوری است. نویسنده از رهگذر این تحلیل کوشیده بر ساحاتی از کشور که احتمالا وزنه ی بیشتری در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۸ و یا هم تأثیر اندک دارند، روشنی افکند.
چکیده
مقایسه ی الگوهای ثبت نام رای دهنده ها و رای گیری قراینی را بدست می دهند که نشان دهنده ی تأثیر بیشتر و یا کمتر ساحات مختلف بر نتیجه ی انتخابات آینده ی ریاست جمهوری می باشد. این قراین حتا در صورت خطر تقلب بر انتخابات درست می باشند. زیرا آثار تقلب نیز بیشتر بر مبنای ارقام ثبت نام رای دهنده ها و میزان مشارکت آنان در روز انتخابات می باشد. کاندیداها و نیز رای دهنده ها این پرسش را مدنظر دارند که آیا برای برگزاری انتخابات آینده “زمین بازی هموار” شده است. با این وجود مطالعه ی الگوهای رای گیری و ثبت نام رای دهنده ها چندین سراشیبی را در چشم انداز انتخابات آشکار می سازد.
- بر مبنای مجموع آرای انتخابات پارلمانی بر اساس ولایت و منطقه، کمترین مقدار آراء نسبت به تعداد نام های ثبت شده، در جنوب شرق (۲۱%) و جنوب (۲۷%) مشاهده می شود. اما طنز واقعیت در این است که این مناطق قبل از انتخابات شاهد بالاترین ارقام ثبت نام رای دهنده ها نسبت به جمعیت محل بوده است. به عبارت دیگر تعداد کثیری ثبت نام کردند، اما فقط اندکی از آنان رای دادند. بالاترین میزان تناسب مشارکت در رای گیری را مناطق مرتفع مرکزی و شمال شاهد بوده است. در حالیکه میزان ثبت نام شده ها به نسبت جمعیت محل کم بوده است و بدین ترتیب فقط کسانی که واقعا می خواستند پای صندوق رای بروند، برای رای دادن ثبت نام کرده و در روز انتخابات رای دادند.
- در مجموع “شهرها” نسبت به مناطق روستایی درانتخابات پارلمانی، بیشتر رای داشته اند. کاندیداهایی که بتوانند حمایت رای دهنده های شهرنشین را جلب کنند، احتمالا از برتری ساختاری در رقابت انتخابات ریاست جمهوری برخوردار خواهند بود. سوال اصلی این است که آیا اولویتهای رای دهنده های شهرنشین نسبت به مردم دهات متفاوتند و یا عوامل دیگری مانند قومیت، تحصیلات و سن از اهمیت بیشتری برخوردارند.
- بیش از نصف آرا در انتخابات پارلمانی در هفت ولایت به صندوق ریخته شده اند که شهرهای بزرگ همه در این ولایات واقع هستند: ۱۶٫۵ درصد تمام آرای کشور در ولایت کابل اخذ شده است و پس از آن هرات با (۹%)، ننگرهار (۸%)، بلخ (۶%)، تخار (۵%)، بغلان (۵%) و قندهار (۵%) قرار دارند. مجموعا این ولایات ۵۳ درصد از مجموع آرا را به صندوق انداخته اند در حالیکه صرفا ۴۷ درصد جمعیت کشور در این هفت ولایت زندگی می کنند. رجحان کاندیداهای ریاست جمهوری توسط این ولایات نقش برجسته ای در انتخاب رییس جمهور آینده دارد، بویژه اگر رقابت میان کاندیداها نزدیک باشد.
- پانزده ولایتی که پایین ترین میزان مشارکت در رای گیری داشته و جمعا ۱۵ درصد از مجموع آرای انتخابات پارلمانی سال ۱۳۹۷ را به خود اختصاص داده اند عبارتند از: ارزگان، زابل، نورستان، لوگر، فراه، پکتیکا، نیمروز، پنجشیر، کاپیسا، بادغیس، لغمان، پکتیا، کندز، جوزجان و وردک. اگر این ولایات با توجه به تناسب میزان جمعیت شان رای می دادند می بایست ۲۹ درصد آرا را به خود اختصاص می دادند. اکثر این ولایات وسیعا از شورشگری متأثراند و به همین جهت طالبان توانستند انتخابات پارلمانی را مختل نمایند و از توانایی بالایی برای اخلال مجدد انتخابات در ماه میزان نیز برخوردار هستند.
- نقش مناطق مرتفع مرکزی در رای گیری انتخابات پارلمانی گذشته بسیار برجسته بوده است. مردم دایکندی ۳٫۹ درصد کل آرا را به صندوق انداخته اند در حالیکه آنها ۱٫۴ درصد نفوس افغانستان را تشکیل می دهند. ۳٫۶ درصد کل آرای انتخابات پارلمانی گذشته از مردم بامیان اخذشده در حالیکه باشندگان بامیان ۱٫۹ درصد کل جمعیت کشور را تشکیل می دهند. بدین ترتیب تناسب میزان رای بیش از دو برابر تناسب جمعیت این ولایت نسبت به کل جمعیت کشور یا یک نسبت ۵ به ۱ بوده است. اگرنرخ مشارکت درانتخابات ریاست جمهوری نیز همانند انتخابات گذشته باشد، مناطق مرتفع مرکزی یک کتله ی با ارزش رای محسوب می شود.
- بدون شک در انتخابات گذشته تقلب صورت گرفت اما بر اثر استفاده از دستگاه های بیومتریک و نیز ثبت رای دهنده ها در حوزه های رای گیری، میزان انباشتن صندوق ها از آرای تقلبی کمتر از انتخابات گذشته بود. با توجه به رقابت ده ها نفر بر سر یک کرسی پارلمان در سطح هیچ ولایتی نیازی به افزایش زیاد آرا (به نفع یک کاندید مشخص) نبوده است. بنابراین صرف چند صد رای برنده را از بازنده تفکیک کرده است. اما برای انتخابات ریاست جمهوری تقلب بسیار وسیعی لازم می باشد و ثبت نام رای دهنده ها در مناطق ناامن نشان دهنده ی خطر بازگشت تقلب های گسترده در انتخابات آینده است.
- در انتخابات آینده آرای شرق و جنوب شرق، نقش کارت مبدل نتایج بازی را دارند. این مناطق حضور ضعیفی در انتخابات پارلمانی گذشته داشته و ۵۶۹۰۰۰ رای و یا ۱۶ درصد مجموع آرا را به صندوق انداخته اند (در حالیکه در این مناطق ۲۸ درصد رای دهنده ها ثبت نام کرده بودند). بنابراین میزان رای به طور بالقوه بالاست. بدین ترتیب بیش از ۴۰ درصد نفوس این دو منطقه برای رای دادن ثبت نام کرده اند که برابر با ۲۳ درصد کل رای دهنده های ثبت شده برای انتخابات ریاست جمهوری در سطح کل کشور و مشتمل بر دو ملیون رای دهنده ی بالقوه می باشد. اگر افزایش مشهودی در مجموع آرای انتخابات پیشرو و انتخابات ۱۳۹۷ ملاحظه شود، در انتخابات آینده بزرگترین کتله ی رای از این منطقه خواهد بود.
چالش های پیش بینی نتایج انتخابات
دانش پیش بینی نتایج انتخابات در افغانستان وضعیت رقت باری دارد و این وضعیت ناشی از تغییر مداوم ترجیحات سیاسی و معلومات (دیتا) غیر واضح است که زیربنای برنامه ریزی و مساعی برای پیش بینی نتایج انتخابات را شکل می دهد. جهت درک روشن تر از عوامل تأثیرگذار بر نتایج انتخابات آینده، این گزارش به مطالعه ی مناطقی که رای دهنده ها ثبت نام شده و نیز مناطقی که رای خود را در انتخابات میزان ۱۳۹۷ استعمال کرده اند، می پردازد. ترکیبی از این دو معلومات، قرینه ای را در مورد اینکه کدام بانک رای احتمالا در آینده قوی تر عمل خواهند کرد، به دست می دهد.
تفاوت وضعیت امنیتی در مناطق مختلف کشور چشم انداز نامتوازنی از مشارکت رای دهنده ها را مجسم می سازد و این وضعیت بر نتایج انتخابات تأثیرگذار است. جهت ثبت نام رای دهنده ها در انتخابات سال ۲۰۱۸ سیستم جدیدی به کار رفت و چنان که در بخش بعدی گزارش ملاحظه می کنید، این سیستم محدودیت بیشتری بر واجدان شرایط رای دهی وضع کرد.
معمولا نظرسنجی های قبل از انتخابات وسیله ای برای تحلیل های پیش بینی کننده بر مبنای جمعیت رای دهنده فراهم می سازند. اما در افغانستان نظرسنجی های سیاسی معتبر اندک اند و تفکیک رای دهنده های احتمالی از میان همه ی جمعیت جهت گزینش جمعیت آماریِ نظرسنجی بسیار مشکل است. در سال ۱۳۹۳ پژوهشگرانِ برخی از نظرسنجی ها (جهت دریافت نظر مردم در مورد) ترجیح کاندیداها با اتهام جانبداری روبرو شدند و در یک مورد نیز یک موسسه بین المللی که مجری نظرسنجی بوده، با تهدید مواجه شده است.
بنابراین بررسی تفاوت های جغرافیایی اشتراک کنندگان در انتخابات، بدیل مناسب تری است و نشان می دهد کاندیداها در چه ساحاتی می توانند برتری سیاسی داشته باشند. این شیوه بویژه از این لحاظ کارآمد است که در حال حاضر، قومیت برجسته ترین ویژگی سیاست در افغانستان است و در بسیاری از مناطق، قومیت مرتبط با ساحه ی جغرافیایی است. نتایج دومین دور انتخابات سال ۱۳۹۳ نشان می دهد که عبدالله بیشترین رای را از مناطق غیر پشتون داشته و غنی بیشترین میزان رای را از مناطق پشتون نشین، به شمول مناطقی که در اولین دور انتخابات اکثریت رایشان را به وی ندادند، اخذ کرده است.
در مجموع جمعیت پشتون بیشتر در مناطق جنوبی و شرقی هم مرز با پاکستان متمرکزند و میزان جمعیت تاجک ها در شمال، غرب و شمال شرق بیشتر است. بیشتر هزاره ها باشنده ی مناطق مرتفع مرکزی اند و ازبک ها نیز بیشتر در ولایات شمالی که جوزجان را احاطه کرده اند، متمرکزاند. ولایت کابل احتمالا متنوع ترین ترکیب جمعیتی را به لحاظ قومی دارد و با ۱۶ درصد کل جمعیت کشور، نسبت به دیگر ولایات بزرگترین سهم نفوس کشور را دارا می باشد.
علاوه بر عنصر قومیت، کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری و نیز معاونان آنها احتمالا می توانند توجه حامیان شان از ولایاتی که در آن زیسته اند و یا رابطه ی قومی دارند را جلب نمایند. تحلیل این معما براساس تیکت های انتخاباتی مختلف، فراتر از دامنه ی این گزارش است. اما می توان با استفاده از معلومات این گزارش، میزان قوت و ضعف پشتیبانی کتله های رای از کاندیداها در مناطق مختلف را ارزیابی کرد.
روش تحقیق
داده های انتخاباتی مورد استفاده در این گزارش از ویب سایت کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان اخذ شده اند و نتایج نهایی انتخابات پارلمانی گذشته را می توان اینجا دریافت و نیز توسط کولین کوکمان نیز از ویب سایت مذکور دریافت (داونلود) شده و می توان این معلومات قابل داونلود را در اینجا نیز ملاحظه کرد. سایت معلوماتی کوکمان مقایسه ی میان تعداد افراد ثبت نام شده و تعداد آرای انداخته شده در سطح مراکز رای گیری را امکان پذیر می سازد و نیز معلومات لازم در سطح هر ولسوالی در مورد تخمین جمعیت (در زمان انتخابات) گذشته را بدست می دهد.
قبل از انتخابات سال ۱۳۹۷، کمیسیون انتخابات ارقام ثبت نام رای دهندگان به سطح هر ولایات را منتشر کرد. سپس کمیسیون آخرین ارقام ثبت رای دهندگان را، بدون اطلاع رسانی عمومی، به روز رسانی (تجدید) کرد.این تغییرات بعد از تصفیه مختصر معلومات و حذف نام های تکراری و رفع دیگر اشتباهات در میزان ۱۳۹۷ صورت گرفته است. آخرین فهرست ثبت نام رای دهندگان از مشاهدین انتخابات دریافت و توسط کوکمان برای محاسبه آمارهای انتخاباتی استفاده شده است.
ارقام مربوط به جمعیت از معلومات منتشر شده توسط اداره مرکزی احصاییه در مورد میزان جمعیت در سال ۱۳۹۷و ۱۳۹۸ اخذ شده است و این آمار منبع رسمی معلومات برای حکومت و کمیسیون انتخابات محسوب می شود. اگرچه در گذشته آمار مذکور نسبت به دیگر برآوردها (مانند فلاون مایندر، iMMAP و LandScanکه میزان جمعیت را بر اساس معلومات ماهواره ای گرد می آورند) کمتر بوده است. اگر تخمین اداره مرکزی احصاییه در مورد جمعیت واقعا کمتر از میزان واقعی رقم جمعیت باشد، بدین معنا است که در واقعیت بخش کمتری از جمعیت، نسبت به ارقام مذکور در این گزارش جهت رای دادن ثبت نام کرده و رای داده اند.
الگوهای رای گیری در انتخابات پارلمانی سال ۱۳۹۷ در این گزارش به عنوان “مبنا”یی برای انتخابات ریاست جمهوری تلقی می شوند البته با این فرض که حداقل بیشتر کسانی که در انتخابات گذشته رای دادندمجددا در انتخابات ریاست جمهوری رای می دهند و احتمالا چنان نیز خواهد بود. از نظر این گزارش، الگوی ثبت نام رای دهندگان که تعداد آنها در میان بالاترین رقم های ثبت شده در سال روان جای دارند، سقف (بیشترین تعداد رای دهنده ی احتمالی از نظر این) گزارش هستند چرا که فقط کسانی رای خواهند داد که قبلا ثبت نام کرده اند.
گرایش های مشارکت در انتخابات پارلمانی کشور
تحلیلی از میزان مشارکت مردم در انتخابات ۱۳۹۷ نشان دهنده ی میزان بی پیشینه اندک رای دهنده ها و نیز تفاوت بسیار فاحش میان میزان مشارکت در سطح ولایات می باشد. این تحلیل هم چنین بر ارقام نا متعادل رای دهندگان ثبت شده نیز روشنی می افکند.
میزان پایین مشارکت در انتخابات پارلمانی سال ۱۳۹۷
قسمت مهم داستان انتخابات در ۱۳۹۷ ، مشارکت اندک و کم سابقه ی رای دهنده ها بر اساس تمام معیارهای اندازه گیری است. طبق نتایج نهایی اعلان شده از سوی کمیسیون انتخابات ، در سال ۱۳۹۷ کمترین میزان رای اخذ شده ی معتبر نسبت به تمام انتخابات گذشته چه به لحاظ تعداد برگ رای معتبر (۳٫۶ ملیون نسبت به ۴٫۲ ملیون رای در سال ۱۳۹۳) و چه به لحاظ تناسب آرا به جمعیت کشور (۱۱% در برابر ۱۷%) به صندوق ها ریخته شده است. مراکز رای گیری کمتری نسبت به سال ۱۳۹۳ باز بوده اند و نتایج گزارش شده از مراکز انتخاباتی نیز نسبت به گذشته کم تر بوده است (۴۶۰۰ نسبت به ۵۲۰۰مرکز رای گیری در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۳). شمار ولسوالی هایی که در آن انتخابات اصلا دایر نشد، نسبت به گذشته بیشتر بوده است (۵۱ ولسوالی از ۴۲۱ ولسوالی و نواحی شهری که کمیسیون آنها را به عنوان مراکز رای گیری معین کرده بود.) (۱) هم چنین برای اولین بار (در طول تاریخ انتخابات کشور) یک ولایت به صورت کل از انتخابات محروم شد (ولایت غزنی که مشتمل بر ۱۹ ولسوالی از ۵۱ ولسوالی یاد شده است). در انتخابات گذشته، در غزنی به ترتیب ۲۷۵۰۰۰ نفر (دور دوم انتخابات سال ۱۳۹۳) و ۱۷۹۰۰۰ نفر در انتخابات پارلمانی سال ۱۳۸۹ رای داده بودند.
با توجه به تفاوت دینامیک (پویایی) سیاسی، مشکل بتوان در یافت که آیا میزان مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری نیز همانند انتخابات قبلی پایین خواهد بود. در انتخابات پارلمانی، کاندیدهای محلی در یک رقابت محلی مردم را تشویق به رای دادن می کنند تا مطالبات حامیان محلی کاندیداها مورد رسیدگی قرار گیرد. سیاست رییس جمهور بیشتر در سطح ملی تأثیرگذار است اما این تأثیر بر مردم ساکن در محلات دور دست اندک به نظر می آید. از سال ۱۳۸۳ بدینسو انتخابات سال جاری، اولین انتخابات ریاست جمهوری است که هم زمان با انتخابات محلی برای گزینش اعضای شورای ولایتی نیست. طبق اظهار برخی ها، فقدان یک انتخابات محلی در کنار انتخابات ریاست جمهوری در ماه میزان، توجه کمتر رای دهنده ها را جلب خواهد کرد.
با در نظرداشت این عوامل، در مجموع میزان اندک مشارکت در انتخابات سال ۱۳۹۷ را می توان مبنایی برای مشارکت رای دهندگان در انتخابات آینده دانست و البته احتمال تکرار چنان وضعیتی، “بدترین سناریو” را برای انتخابات آینده تجسم می بخشد.
برندگان و بازندگان ولایتی انتخابات سال ۱۳۹۷
در انتخابات پارلمانی گذشته ، تنوع گسترده ای در مشارکت نسبی (تعداد مجموع آرا نسبت به جمعیت) در میان ولایات مختلف ملاحظه می شود. در مجموع، در انتخابات ۱۳۹۷ بالاترین رقم آرا نسبت به جمعیت در مناطق مرتفع مرکزی و کمترین رقم در مناطق جنوب، جنوب شرق و شرق ثبت شده اند. به طور مثال در ولایت دایکندی ۱۳۲۰۰۰ رای در انتخابات سال ۱۳۹۷ ثبت شده است که برابر با ۲۶ درصد جمعیت است که تخمینا ۴۹۹۰۰۰ نفر می باشد. در حالیکه مجموع آرای ثبت شده در پکتیکا، پکتیا و خوست ۱۵۹۰۰۰ رای بوده است که معادل ۸ درصد مجموع جمعیت تخمینی این سه ولایت (۱۹۵۵۰۰۰ نفر) می باشد. در ولایت قندهار ۱۵۷۰۰۰ رای داده شده است که معادل ۱۱ درصد جمعیت تخمینی این ولایت می باشد. از جمعیت ۴۲۰۰۰۰ نفری در ارزگان، صرف ۱۲۰۰۰ تن در انتخابات گذشته رای داده اند که کمتر از ۳ درصد می باشد. این وضعیت در جریان یک انتخابات ملی بیان گر این واقعیت است که جمعیت مناطق در معرض خطر و دهات به طور قابل ملاحظه ای از حیث تعداد آرا، فاقد نمایندگی لازم می باشند.
امکان برگزاری انتخابات در یک ولسوالی و عدم آن در مکانی دیگر بدین دلیل مهم است که مناطق مختلف جغرافیایی خصوصیات منحصر بفرد سیاسی دارند و باعث رجحان یک کاندید نسبت به دیگری می شود. بنابراین توقف رای گیری در یک ساحه باعث تغییر زمینه ی بازی به نفع کاندیدایی دیگر می شود. قانون اساسی این معضل را با تخصیص الزام آور تعداد معین کرسی پارلمان به تناسب جمعیت هر ولایت رفع کرده است. بدین ترتیب تلاش شده تا نمایندگی نسبتا برابر در قوه ی مقننه برای رای دهندگان ولایات مختلف تضمین گردد. اما در انتخابات ریاست جمهوری، تمام کشور یک حوزه ی رای گیری محسوب می شود و همه ی آرا از ارزش یک سان برخوردار می باشد. بدین جهت به طور بالقوه هر ولایت و یا منطقه ای که تعداد بیشتر رای دهندگان در مقایسه با جمعیت آن ثبت نام کرده اند، تأثیر بیشتری در تعیین رییس جمهور آینده دارد.
برای توضیح بیشتر این مطلب می توان از (تجارب) انتخابات پارلمانی سود جست. مجموع آرای ولایت ارزگان معادل ۰٫۳ درصد کل آرای کشوری است در حالیکه ارزگان به لحاظ تعداد نفوس مشتمل بر ۱٫۳ فیصد جمعیت کشور است و این ولایت به طور نسبی صاحب ۱٫۲ فیصد کرسی در پارلمان می باشد. اگر مردم این ولایت به همان منوالی که در انتخابات پارلمانی گذشت، در انتخابات ریاست جمهوری نیز سهم گیرند، در واقع میزان تأثیرگزاری مردم ولایت ارزگان برابر با ربع قدرت واقعی آنان در تعیین رییس جمهور خواهد بود. کندز و هلمند نیز بسیار نا امن هستند و شرکت مردم به نسبت نفوس این دو ولایت، در انتخابات سال ۱۳۹۷ بسیار ضعیف بوده است. مجموع آرای هردو ولایت ۱۲۸۰۰۰ بوده است که برابر با ۳٫۸ درصد مجموع کل آرای آن سال است در حالیکه مجموع جمعیت این دو ولایت ۸٫۷درصد تمام جمعیت کشور می باشد و تعداد کرسی های تخصیص یافته به آنها در پارلمان نیز برابر با ۶٫۸ درصد مجموع کرسی ها می باشد.
در حالیکه به نظر می رسد نقش ولایات کوچک و نا امن در تعیین رییس جمهور آینده اندک باشد، چندین ولایت و شهرهای بزرگ احتمالا بیشترین آرای انتخابات ریاست جمهوری را به صندوق خواهند انداخت. اکثریت (۵۳ درصدی) آرای انتخابات سال ۱۳۹۷ حاصل مشارکت شهروندان هفت ولایت از ۳۴ ولایت بوده است. این هفت ولایت عبارتند از: کابل، هرات، بلخ، ننگرهار، تخار، بدخشان و کندهار که ۴۷ درصد نفوس کشور را در خود جای داده اند.
مشارکت گسترده ی شهرنشینان
با یک نگاه دقیق تر بر نقشه ی پراکندگی جمعیت ، می توان دریافت که عمده ترین تفاوت میان میزان مشارکت مردم در انتخابات سال ۱۳۸۹ و ۱۳۹۷، گرایش به سمت مشارکت “شهرنشینان” است. در انتخابات پارلمانی سال ۱۳۸۹ سهم بزرگترین شهرها از مجموع آرا، ۳۰ درصد بوده که متناسب با میزان نفوس این شهر ها (۳۰ فیصد کل جمعیت) بوده است. در انتخابات ۱۳۹۷ سهم ولسوالی هایی که مراکز ولایات را دربرگرفته اند، ۳۸ درصد بوده است درحالیکه در آن زمان، تخمینا ۳۲ درصد کل جمعیت در این ولسوالیها زندگی می کرده اند. (۲) بنابراین در سال ۱۳۹۷ شهرنشینان نسبت به مردم ساکن قریه ها، تأثیر بیشتری بر نتایج نهایی انتخابات داشته اند.
در انتخابات گذشته، تفاوت میان تعداد آرای شهرنشینان و ساکنان ولسوالی ها در ولایات فوق العاده زیاد بوده است. در فراه ۸۷ درصد تمام آرای ولایت توسط مردم ساکن مرکز ولایت به صندوق ها انداخته شده است (۲۱۹۵۲ رای از مجموع تمام ۲۵۲۰۰آرای ولایت). طبق برآورد اداره مرکزی احصاییه در همان سال، ۲۳ درصد باشندگان ولایت فراه، در مرکز ولایت سکونت داشته اند (۱۲۳۱۳۵ نفر از مجموع جمعیت ولایت که بالغ بر ۵۴۳۲۵۷ نفر بوده است.) در ولایات فراه، هلمند، جوزجان و زابل، سهم آرای باشندگان مراکز ولایات به تناسب مجموع آرای آنها حداقل ۴۰ درصد بیشتر از میزان جمعیت ساکنان مراکز این ولایت ها بوده است. لازم به یادآوری است که در تمام این ولایت ها طالبان بر اکثر مناطق خارج از مرکز ولایت تسلط دارند و بدین دلیل مقدار آرای باشندگان ولسوالیها پایین بوده است.
راه دیگر پیمایش تفاوت میزان تأثیرگزاری آرای “شهرنشینان” و “مناطق روستایی” این است که تعداد آرای مرکزهای رای گیری که در فاصله ی کم از همدیگر واقع شده (متراکم) و مراکزی که با فاصله ی بیشتر از یکدیگر قرار داشته اند (پراکنده) را مطالعه کنیم. طبق معلومات جی پی اس کمیسیون مستقل انتخابات نزدیک بودن مراکز رای گیری بدین معناست که آنها در مراکز ولایات و یا ولسوالی هایی با تراکم بالای جمعیت مستقر بوده است. و مراکز رای گیری که با فاصله ی جغرافیایی دورتر از یکدیگر در مناطق روستایی و یا ساحه هایی که جمعیت آنها پراکنده است، واقع شده بودند. در مجموع ۴۱ درصد تمام آرای کشور متعلق به ۲۵ درصد مراکز رای گیری است که با تراکم بالا و در فاصله ی اندک از یکدیگر قرار داشته اند در حالیکه در ۲۵ درصد مراکز رای گیریی که با فاصله ی زیاد از یکدیگر و پراکنده بودند، صرف ۱۶ درصد مجموع آرا اخذ شده است.
ثبت نام نامتوازن رای دهندگان
پس از انفاذ قانون انتخابات در سال ۱۳۹۷، شهروندان واجد شرایط رای دهی می توانند فقط در مراکزی رای دهند که قبل از انتخابات در آن مرکز ثبت نام شده اند. بنا براین قبل از انتخابات ریاست جمهوری آمار رای دهندگان ثبت نام شده، تصویری از حداکثر آرای احتمالی در هر مرکز را به دست می دهد.
ارقام رای دهندگان ثبت نام شده در انتخابات پارلمانی نشان می دهد که ۶۰ درصد واجدین شرایط رای دادن (افغانهای بالای ۱۸ سال) ثبت نام کردند (به نشریه ی شبکه ی تحلیل گران بنگرید) (۳)
دراین رقم پایین رای دهندگان ثبت نام شده، تفاوت زیادی میان ولایات و مناطق مشهود است. ۴۰ درصد رای دهندگان فقط در هفت ولایت ثبت نام شده بودند و در ۴۳ ولسوالی پروسه ی ثبت نام دایر نشد. (به شمول ۱۹ ولسوالی غزنی که در سال ۱۳۹۷ در آن ولایت انتخابات برگزار نشد) در ۱۶ ولسوالی نیز ثبت نام رای دهندگان صورت گرفت اما هیچ زنی ثبت نام نکرد. کمترین میزان ثبت نام رای دهندگان در فراه (۶% افراد بالای ۱۸ سال)، ارزگان (۷%)، کندز (۸%) و بادغیس (۸%) بوده است. در ولایات هلمند، لوگر و وردک نیز که نا امنی زیاد است میزان ثبت نام کم تر از حد متوسط بوده است. در ولایت جوزجان نیز که دوستم، معاون اول رییس جمهور در انتخابات گذشته به حامد کرزی و سپس به اشرف غنی رای داد، میزان مشارکت مردم در ثبت نام رای دهندگان اندک و ۸% بوده است. در ولایت همسایه آن، سرپل نیز ۹% واجدان شرایط رای ، برای انتخابات ثبت نام کردند. (۴) کاهش ثبت نام در بعضی ولایات شمالی به دلیل تسلط طالبان بر ساحات وسیع چنان مشهود بود که سرمنشی سازمان ملل متحد در گزارش ماه سنبله ۱۳۹۷ خود به مجمع عمومی آن سازمان “نارضایتی” مردم را برجسته ساخت و اظهار داشت “بعضی از مخالفان سیاسی، حکومت را متهم می کنند که مردم سمت شمال را طبق یک دسیسه عمدا محروم می سازد.” (هم چنین گزارش شبکه تحلیل گران در مورد روند ثبت نام و رای گیری سال ۱۳۹۷ در فاریاب را مطالعه نمایید.)
بالاترین رقم ثبت نام رای دهندگان نسبت به جمعیت تخمینی این مناطق توسط اداره ی مرکزی احصاییه به مناطق مرتفع مرکزی تعلق داشته است. آمار ثبت نام در ولایت های مشرقی ننگرهار، نورستان، خوست و کنر نیز بالاتر از حد اوسط میزان ثبت نام در تمام کشور بوده است. میزان مشارکت در ثبت نام رای دهندگان در ولایات بامیان، دایکندی و غور در مناطق مرتفع مرکزی نیز بیش از حد اوسط بوده است. قندهار در جنوب و بادغیس در شمال نیز جزو ده ولایتی هستند که بالاترین رقم ثبت نام رای دهنده را داشته است.
قابل ذکر است که نشانه های قوی دال بر ثبت نام های جعلی در مناطق نا امن مانند قندهار و پکتیا وجود داشته است. (برای معلومات بیشتر به نشریه ی شبکه ی تحلیل گران بنگرید) به عنوان مثال در پکتیا رقم ثبت نام شده ها ۵% بیشتر از تمام واجدان شرایط رای دهی بوده است. حتی با فرض نادرست بودن تخمین جمعیت این منطقه، رقم ثبت نام شده ها چنان فوق العاده بالا می نماید که نشان دهنده ی جعل است زیرا در ولایتی که با موانع شدید امنیتی روبرو است، ۱۰۰% واجدین شرایط رای دهی، ثبت نام کرده اند که این رقم بسیار بالاتر از حد اوسط میزان ثبت نام رای دهندگان در تمام کشور و حتا بالاتر از میزان ثبت نام رای دهنده ها در دیموکراسی های پیشرفته است.
صرف نظر از تقلب، ولایاتی که بیشترین رقم ثبت نام رای دهندگان را دارند، مانند بیشتر ولایات جنوب شرقی، از تأثیر بالایی در انتخابات ریاست جمهوری برخوردار می باشند. ولایاتی که میزان ثبت نام در آنها پایین بوده است مانند چند ولایت جنوبی، میزان تأثیرشان در تعیین رییس جمهور نیز محدود به تعداد آرای آنها می باشد.
ثبت نام رای دهندگان در سال ۱۳۹۸
در ماه اسد ۱۳۹۷، پس از یک ماه کار به خاطر اضافه کردن به فهرست گذشته و یا تجدید بعضی از لیست ها بعد از انتخابات خزان سال قبل، کمیسیون انتخابات آمار جدید ثبت نام رای دهندگان را براساس ولایات مختلف منتشر کرد. بر اساس آمار جدید، تعداد افراد ثبت نام شده ۹٫۶ میلیون نفر می باشد و مشتمل بر ۲۳۵۰۰۰ رای دهنده در غزنی می باشد که در سال گذشته در این ولایت انتخابات برگزار نشده بود. صرف نظر از غزنی، این آمار جدید نشان می دهد که ۵۶۵۰۰۰ رای دهنده جدیدا به لیست قبلی اضافه شده است و این مقدار بسیار بیشتر از رقم ۳۱۷۳۹۵ نفر رای دهنده جدید غیر از ولایت غزنی است که قبلا در اعلامیه کمیسیون انتخابات ذکر شده بود. سپس کمیسیون انتخابات گزارش داد که تقریبا ۴۰۰۰۰۰ نام تکراری و یا مشبته از فهرست رای دهنده ها حذف شده اند. کمیسیون اما تا به حال این ارقام را اصلاح نکرده است.
مقایسه ی فهرست رای دهندگان سال ۱۳۹۸ و سال گذشته نشان می دهد که میزان افزایش ثبت نام شده ها در چند ولایت نسبت به دیگر ولایت ها زیاد بوده است. برخی ولایات کوچک و یا نا امن مانند نورستان (۳۵%)، فاریاب (۱۶%)، بادغیس (۱۶%)، پکتیا (۱۴%)، کندز (۱۳%) و ارزگان (۱۴%) شاهد بیشترین افزایش در میان آمار سال ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ثبت نام رای دهندگان بوده اند. اگرچه در برخی از این ولایات مانند نورستان از ابتدا مشارکت در ثبت نام رای دهنده ها پایین و نسبت به تعداد ثبت نام شده در سطح کشور، تعداد مطلق این ولایت اندک بوده است. ولایات کابل، ننگرهار، قندهار، هرات و فاریاب نیز بیشترین افزایش در تعداد رای دهندگان ثبت نام شده را نشان می دهند و نسبت به سال ۱۳۹۷ تعداد ۲۰۷۰۰۰ نفر جدیدا به لیست رای دهنده های این ولایات اضافه شده اند. بیشترین افزایش در فهرست رای دهنده های این ولایات نیز در مراکز آنها به عمل آمده که باعث افزایش قدرت رای شهرنشینان در انتخابات ریاست جمهوری می گردد.
ثبت نام رای دهندگان سقفی برای میزان مشارکت
به همان میزان که پیشبینی در مورد اینکه در کدام مناطق مردم رای می دهند، دشوار است، تعیین اینکه در کدام مناطق مردم رای نمی دهند، آسان است.
اولا مردم درمناطقی که ثبت نام رای دهندگان میسر نبوده است، نمی توانند در انتخابات شرکت کنند. از
مجموع رقم ۷۴۰۰ مرکز رای دهی انتخابات گذشته، ۵۱۰۶ مرکز برای ثبت نام باز بوده است و این کسری به دلیل عدم امنیت توجیه شده است. از میان مراکز فعال، ارقام مربوط به ۵۰۶۶ مرکز در ویب سایت کمیسیون انتخابات منتشر شده است (که نشان گر پوشش ایده آلِ ۶۹ درصد می باشد). به طور کلی در ۴۳ ولسوالی از ۴۲۱ ولسوالی ثبت نام رای دهندگان در انتخابات ۲۰۱۸ صورت نگرفته است که شامل ۱۹ ولسوالی در غزنی می باشد. علاوه بر این در خلال ۱۳۹۸، اکثر نامهای اضافه شده به فهرست رای دهندگان متعلق به مرکز ولسوالی بوده است و رای دهندگان علاقمند به ثبت نام که از ولسوالی ها به آن مراکز رجوع کرده اند، کدام مرکزی را برای ثبت نام برگزیده نتوانستند. بدین ترتیب رای دهندگان مناطق دوردست با چالشهای بزرگی مانند عدم موجودیت وسیله حمل و نقل مناسب و بویژه هنجارهای فرهنگی در برابر زنان مواجه بودند که مانع مسافرت آنان می شود.
ثانیا، مردم نمی توانند بدون ثبت نام رای دهند حتا اگر مراکز ثبت نام در دسترس شان باشد. با توجه به مدت زمان کوتاه برای ثبت نام رای دهندگان در سال ۱۳۹۷ و بدون تقریبا هیچ اطلاع رسانی، مشارکت حتا در ساحاتی که امن و قابل دسترس بودند، اندک بوده است. به گونه ی مثال در ولایت کابل، فقط ۳۲ درصد واجدان شرایط رای دهی ، ثبت نام شده بودند. در ولایت نسبتا امن بامیان، صرف ۳۰ درصد مردم بالای ۱۸ سال برای رای دادن ثبت نام کردند (هرچند در این منطقه شکایاتی نیز به خاطر عدم گشایش تعداد کافی مراکز ثبت نام از سوی کمیسیوی انتخابات مطرح شد.) تصمیم در موردعدم ثبت نام، گزینشی شخصی است اما در مجموع، بر میزان کتله یِ آرایی که کاندیداها به حمایت آنان نیازمندند، تأثیرگزار می باشد.
ثالثا، در طی انتخابات ۱۳۹۷ بسیاری از مراکز رای گیری که طبق برنامه می بایست فعال باشند، بیشتر بر اثر عدم تأمین امنیت و نیز به دلایل اداری و یا عدم حضور پرسونل، بسته ماندند. از مجموع تقریبا ۵۱۰۰ مرکزی که رای دهندگان را ثبت کردند، طبق گزارش نتایج معتبر رای گیری، تقریبا ۴۶۰۰ مرکز واقعا باز بوده اند. از آن جایی که رای دهندگان صرف می توانستند در مراکزی که ثبت نام کرده بودند رای دهند، بسته ماندن مراکز رای گیری مانع رای دادن کسانی شد که در آن مرکز ثبت نام کرده بودند. (۵)
عواقب نمایندگی نا متوازن
تمام این وضعیت بدین معناست که حتی با مشارکت حداکثری رای دهندگان، تعدادی از ولایات و مناطق از شانس بیشتری برای رای دادن نسبت به دیگران برخوردارند. کمترین رای در مناطقی که شورشیان فعال ترند، استعمال خواهد شد و در نتیجه هریک از این ولایات جهت انتخاب رییس جمهور بعدی، با محرومیت های ساختاری روبرو خواهند بود.
با در نظرداشت ارقام رای دهندگان ثبت شده، اگر همه ی ثبت نام شده ها در روز رای گیری در انتخابات شرکت کنند، شرق و جنوب شرق بیشترین مزیت را در تأثیرگزاری بر انتخاب آینده دارند، در حالیکه غرب و شمال کشور کمترین میزان تأثیرگزاری را خواهند داشت. یعنی کاندیداهایی که بر رای باشندگان شمال، جنوب و غرب حساب می کنند از نقص ساختاری ناشی از معدود بودن آرا، متضرر خواهند بود.
توضیح نمایه:
گراف بالا نشان دهنده ی تفاوت میان سهم جمعیت هر ولایت از کل نفوس کشور و نیز سهم رای دهندگان ثبت شده ی هر ولایت از کل رای دهندگان ثبت شده است. اگر میزان مشارکت مردم در هریک از ولایات همانند انتخابات گذشته باشد، ولایات مذکور در سمت چپ تأثیر بیشتری (نسبت به میزان جمعیت شان) بر گزینش رییس جمهور خواهند داشت و برعکس ولایات سمت راست، تأثیر کمتری نسبت به میزان جمعیت شان خواهند داشت.
نمایه : شکاف میان ارقام رای دهندگان ثبت شده و مشارکت در انتخابات بر اساس ولایت
این گراف نشان دهنده ی دامنه ی مشارکت بالقوه رای دهنده ها در انتخابات ریاست جمهوری بر اساس ولایت است. خط بالا نشان می دهد که چه تعداد رای دهنده در هر ولایت ثبت نام کرده اند و برابر با سقف حداکثر مشارکت احتمالی در رای گیری می باشد. خط پایین نشان دهنده ی تعداد کسانی است که در انتخابات پارلمانی ۱۳۹۷ شرکت کردند. ولایاتی که در سمت چپ قرار دارند بالاترین رقم بانک رای نامطین هستند. ولایاتی که در سمت راست قرار دارند از حداکثر فرصت برای رای دادن در انتخابات ۱۳۹۷ بهره گرفتند.
کمترین میزان تعداد آرا نسبت به رای دهندگان ثبت شده، طبق مجموع آرای انتخابات پارلمانی براساس ولایت، در جنوب شرق (۲۱%) و جنوب (۲۷%) بوده است در حالیکه اتفاقا بالاترین رقم رای دهندگان ثبت شده متعلق به همین ولایات می باشد. به عبارت دیگر تعداد زیادی برای رای دادن ثبت نام کردند، اما صرفا اندکی از آنان رای دادند. بیشترین مشارکت نسبی در انتخابات گذشته مربوط به مناطق مرتفع مرکزی و شمال بوده در حالیکه رقم ثبت نام شده ها نسبت به جمعیت باشنده ی آن مناطق، اندک است. در شمال و غرب کشور در حالیکه فهرست ثبت نام شده ها نسبتا کم بود اما میزان مشارکت شان در انتخابات نسبتا زیاد بوده است، یعنی اکثر کسانی که برای انتخابات ثبت نام کرده بودند، در روز رای گیری شرکت کرده اند. در ولایت جوزجان ۵۹ درصد و در هرات ۶۰ درصد کسانی که ثبت نام کرده بودند، رای دادند. میزان مشارکت در بدخشان، بلخ، بغلان، پنجشیر و سمنگان، بالاتر از حد اوسط کشوری بوده است.
چندین دلیل را می توان جهت توجیه تفاوت میان تعداد آرا و تعداد رای دهندگان ثبت نام شده برشمرد. شرایط امنیتی شاید در عرض شش ماه از زمان ثبت نام رای دهنگان تا زمان برگزاری انتخابات وخیم تر گشته است. شاید میزان علاقمندی برای ثبت نام بیشتر از جذبه ی رای دادن به کاندیدایی مشخص بوده و هیچ یک از کاندیدا ها نتوانستند مورد توجه رای دهندگان واقع شوند.
تقلب می تواند دلیل دیگر این تفاوت ها باشد. ممکن است ساحاتی که با تقلب در ثبت نام، بانکهای بالقوه ی رای ساخته اند در انتخابات پارلمانی از آن استفاده نکردند. زیرا در دقایق آخر، استفاده از سیستم بایومتریک برای ثبت رای دهنده ها اجباری گشت و باعث شد که برنامه ی انباشتن صندوق ها با آرای جعلی به شکست انجامد و یا اینکه ثبت نامهای جعلی برای استفاده درانتخابات ریاست جمهوری و نه انتخابات پارلمانی برنامه ریزی شده است. اگر این تیوری آخر درست باشد، دقت و هوشیاری بیشتری لازم است تا بتوان از تقلب در ساحاتی که تعداد رای دهندگان ثبت شده، بسیار زیاد ولی میزان مشارکت در انتخابات پارلمانی این مناطق اندک بوده است، جلوگیری کرد.
و در نهایت پاسخ این پرسش که آیا ولایت و یا حوزه ی انتخاباتی مشخصی از بیشترین امکانات مشارکت در رای گیری با توجه به میزان بالای ثبت نام شده ها استفاده می نماید و یا خیر، آسان نیست و بیشتر بستگی به ترکیبی از بسیج مردم توسط کمپاین های انتخاباتی و شرایط امنیتی غالب در آن منطقه دارد. با وجود این، میزان مشارکت رای دهنده ها در انتخابات پارلمانی قراین مهمی را بدست می دهد.
اسکات وردن مدیر بخش افغانستان و آسیای مرکزی در انستیتوت صلح امریکا است. وی به عنوان عضو بین المللی کمیسیون شکایات انتخاباتی افغانستان در طی انتخابات سال ۲۰۰۹ خدمت کرده است.
- لیست ۵۱ ولسوالی که در آنها ثبت نام صورت نگرفته است را در ضمیمه ملاحظه نمایید.
- ارقام مربوط به انتخابات سال ۱۳۹۷ از این جدول گرفته شده است. (مخصوصا ارقام مجموعی متغیرها “capital_district_votes_pct” and “capital_pop_pct_CSO_18_19”)) معلومات جمعیت سال ۱۳۸۹ بر اساس برآوردهای جمعیت اداره ی مرکزی احصاییه که در این آرشیف قابل دسترسی است اخذ شده است.
- کمیسیون انتخابات ۸ ملیون رای دهنده را برای انتخابات ۱۳۹۷ ثبت نام کرده بود. مقامات انتخاباتی تخمین کرده بودند که حداقل نصف جمعیت کشور دارای ۱۸ سال و یا بالاتر از آن و واجد شرایط ثبت نام برای رای دادن هست. پس اگر جمعیت کشور ۳۲٫۲ ملیون نفر (طبق برآورد اخیر اداره ی مرکزی احصاییه در سال ۲۰۱۹) باشد، تقریبا ۱۴٫۸ درصد واجد شرایط رای دادن هستند. بدین ترتیب ۴۰% رای دهندگان بالقوه ثبت نام نکرده اند و نمی توانند در انتخابات ۲۰۱۹ رای دهند.
- ارقام مربوط به نفوس و ثبت نام رای دهندگان بر اساس هر ولایت را می توانید در این فشرده ی آمار حوزه های انتخاباتی ملاحظه نمایید. این ارقام هم چنین منبع محاسبات مشارکت مردم بر اساس مناطق در بخش بعدی این گزارش است. آمار ثبت نام رای دهندگان در مراکز رای دهی (که بر اساس هر ولسوالی گردآوری نشده اما بر اساس اماکنی که ارقام مربوط به عدم ثبت نام آمده ) اینجا در دسترس است و (برای آمار مربوط به هر ولسوالی اینجا را ملاحظه نمایید. )
- در انتخابات سال ۱۳۹۷، طبق آمار مجموعا ۹۴۰۰۰ رای دهنده در هشت ولسوالی ثبت نام کرده اند، اما در روز انتخابات هیچ رای داده نشده است. جمعیت این ۵۱ولسوالی ۹ ملیون نفر برآورد شده اند ( که نمایانگر ۱٫۴۵ ملیون رای دهنده بالقوه می باشد. )
بیاکتنې:
دا مقاله په وروستي ځل تازه شوې وه ۱۵ ثور / غويی ۱۳۹۹
