بخش دوم: وردک و بلخ
. نظارت از روز انتخابات در وردک/میدان شهر
شبکه تحلیلگران افغانستان از دو محل رای دهی در میدان شهر – مرکز ولایت میدان وردک – یکی در بیرون از دفتر شهرداری در ساختمان ولایت و دیگری در مکتب اول بابا بازدید نموده و با کارمندان کمیسیون مستقل انتخابات، پرسونل نیروهای امنیتی، ناظرین انتخابات و یک رای دهنده صحبت نموده است.
وردک: امنیت
جاده های اطراف میدان شهر تقریبا همه خالی بودند. طالبان دو روز قبل از انتخابات بیانیه ای را صادر نموده که در آن چنین آمده بود “هم وظنان عزیز از خانه های خود بیرون نشوید، خدای نخواسته، کسی آسیب نبیند.” به نظر می رسد غیرنظامیان در وردک این تهدیدات را جدی گرفته اند. در شاهراه کابل-غزنی میان دروازه های میدان شهر و کابل در یک شاهراه مزدحم در ۳۰ کیلیو متری، تنها یک لندکروزر زرهی غیرنظامی وجود داشت. در ابتدا و ختم شاهراه هاموی های پولیس ملی افغانستان قرار گرفته بود.
بیشتر خشونت ها در میدان شهر شامل فیرهای غیر مستقیم، به خصوص حملات راکتی بودند تا حملات هدفمند. زمان بازدید از مرکز رای دهی در مرکز ولایت، نویسنده شاهد این اتفاق بود. ساعت ۱۱قبل از ظهر هنگام صحبت با رحمت الله، از میدان شهر که ۱۹ سال سن دارد و اولین بار است در کمیسیون مستقل انتخابات کار می نماید، یک راکت اصابت نمود. وی افزود این احتمالاً هفتمین راکت می باشد که امروز صبح در شهر اصابت می کند. هیچ کسی جانخورد. سپس راکت دیگری به صدا در آمد که قبل از اصابت در نقطه شرقی شهر – باعث پراکندگی کارمندان کمیسیون انتخابات و نیروهای امنیتی گردید.
در فاصله ۳۰ دقیقه تا به موتر خود که در بیرون از ساختمان ولایت در ورودی اصلیپارک بود، رسیدیم صدای اصابت نه فیر راکت شنیده شد. در این مدت شلیک های پیکا نیز افزایش یافته بود.
مرکز رای دهی مکتب اول بابا زیاد دور نبود، تقریباً در نیم کیلومتری غرب مرکز شهر موقعیت داشت. تمامی کوچه ها خالی بودند. جاده کنار مکتب به روی ترافیک باز بود، هرچند هیچ کسی در آنجا حضور نداشت. دو تن از نیروهای مرزی افغانستان دروازه باز مکتب را نگهبانی می نمودند. در اوایل صبح از صحن جلوی مکتب، میان دروازه ورودی و مرکز رای دهی، یک ماین چسپکی کشف و خنثی گردید بود.
تا ظهر، صدای تیر اندازی به طور مسلسل در بیرون به گوش می رسید. احسان الله، مدیر کمیسیون مستقل انتخابات در این مرکز، وضعیت بد امنیتی را دلیل مشارکت پایین مردم عنوان کرد. “گوش کن” وی گفت. “زد و خورد جریان دارد. مردم همه به خانه های شان ماندند.”
ساعت ۱۲:۴۵بعد از ظهر یک راکت در فاصله ۱۵۰ متری اصابت نمود. به فاصله کوتاهی، مرمی دیگری اصابت کرد. گرد و خاک ناشی از فیر دوم به هوا بلند گردید که از بالای درختهای مکتب قابل مشاهده بود. کارمندان کمیسیون مستقل انتخابات و ناظرین به دهلیز هجوم بردند تا در صورت اصابت موشک بعدی از کلکین های صنف دور باشند.
گروهی از نیروهای مرزی افغانستان، از یک سالن کوچک در بخش شرقی مکتب در حال تیر اندازی بودند. یکی از آنها، شاه محمد از کاپیسا، در آن میان با پیکای کمری خویش به دور دست شلیک کرده تا اینکه در آن مسیر دود غلیظی بلند شد. او یک نارنجک انداز نیز داشت. شلیک هایی از جانب جنگجویان طالبان که شاه محمد گفت حدود ۲۰۰ متر فاصله داشتند، از بالای سر قابل شنود بود. زمانیکه یک راکت از آن سوی نبرد بلند شد و با انفجاری نشان خود را بر فراز محوطه در آن سوی مکتب به جا گذاشت، همه عساکر دویدن و بر پله های آن تالار کوچک خم شدند.
طبق اطلاعات تکمیلی که از مرکز ولسوالی سید آباد، یکی از ولسوالی های پر جمعیت ولایت میدان وردک بدست ما رسیده، فیر مداوم مرمی – توسط طالبان بسوی مرکز ولسوالی و توسط نیروهای دولتی به سمت قریه های اطراف که در تصرف طالبان می باشند – مانع رای دهی مردم گردید. این بمباران به حدی شدید بود که حتی مردم محل نتوانستند یک بزرگی قومی را که در روز انتخابات در گذشته بود طبق رسومات محلی در همان روز تدفین نمایند.
وردک: میزان مشارکت و رای دهی
در میدان شهر، اولین محل رای دهی که از آن بازدید نمودیم در محوطه ساختمان اداری ولایت، بیرون از دفتر شهرداری ولایت واقع شده بود. رحمت الله، کارمند کمیسیون مستقل انتخابات در ساعت ۱۱ قبل از ظهر بیان نمود که در این مرکز ۱۵ محل رای دهی وجود دارد که سه تن آن مربوط به زنان می گردد. سه ساعت پس از آغاز رای دهی، در محل او ۱۰الی ۱۵ نفر رای خویش را استعمال نموده است.
یک پولیس زن که در ورودی زنانه بررسی های امنیتی را انجام میداد افزود که از زمانی آغاز رای دهی در سه ساعت گذشته تنها دو خانم به مرکز رای دهی آمده اند.
در مرکز رای دهی مکتب اول بابا در یک ساختمانی دو طبقه ای، کارمندان کمیسیون مستقل انتخابات در ۶ محل رای دهی منتظر ۲۱۷۰ رای دهنده از جمله ۳۰۴ زن، بودند تا آمده و رای خویش را استعمال نمایند. براساس گفته مدیر این مرکز، احسان الله، پس از پنج ساعت رای دهی تنها ۲۰ نفر رای خود را استعمال نمودند که در آن میان تنها دو زن بود. این دومین انتخابات ریاست جمهوری است که احسان الله با کمیسیون مستقل انتخابات کار می کند. وی گفت: تفاوت میان سال ۱۳۹۲ و ۱۳۹۸ دوچند است، وی افزود: “این بار، روند بهتر است اما مردم به دلیل نبود امنیت شرکت نمی کنند.” وی پیش بینی می کند که تا ختم پروسه و بسته شدن مرکز، میزان مشارکت ۵۰ الی ۶۰ رای خواهد بود. حتی امکان دارد این خیلی خوش بینانه باشد.
به دلیل میزان پایین مشارکت در میدان شهر، شبکه تحلیلگران افغانستان قادر به انجام کدام ارزیابی معنی دار در رابطه به کارایی روند رای دهی در محل نیست.
شبکه تحلیلگران افغانستان، در مدت زمانی بیشتر از دو ساعت شاهد استعمال رای یک نفر بود، گرچه بخشی از آن وقت در بیرون با نیروی های امنیتی افغانستان سپری گردید. این پروسه بدون رخداد کدام حادثه بود. عبدالوحید، کسی که رای خود را در صندوق پلاستیکی شفاف در کنار سه صندوق دیگر انداخت اولین رای دهنده ای بود که در مدت نیم ساعت به آنجا رسیده بود. وی گفت: “ما برای آینده افغانستان رای می دهیم.” “هرچند از شفاف بودن پروسه مطمئن نیستیم، حداقل تلاش می نمائیم کسی را که می خواهیم انتخاب کنیم.” در بیرون صداهای درگیری هنوز به گوش می رسید، وحید گفت نگران تهدیدات طالبان بوده اما برخلاف اکثر رای دهندگان ثبت شده این تهدیدات مانع استعمال رای او شده نتوانست. وی گفت “ما به این اوضاع عادت نموده ایم”. “این باعث ترس من نمی گردد”.
دستگاه های بیومتریک که در محلات رای دهی توزیع گردیده اند به نظر می رسد به درستی کار می کنند. تنها مشکل اصلی پخش ویدیوهای یوتیوب بود، حد اقل یک کارمند کمیسیون انتخابات در مکتب اول بابا که حوصله اش سررفته این کار را انجام داده بود، که برای استفاده آنها در نظر گرفته نشده بود ( اما با اتصال به اینترنت، به نظر می رسد دستگاه ها ظاهراْ به بعضی از سایت های اجازه داده شده بود). شبکه های مخابراتی در مرکز ولایت با محدودیت های که در بسیاری ولسوالی های وردک وجود دارد، قرار نداشت.
وردک: صیانت آراء
تعدادی انگشت شماری از ناظرین در مرکز رای دهی حضور داشتند. مسن ترین آنها سید یعقوب شاد بود. او رضا کار حزب اسلامی بود که رهبر آن گلبدین حکمتیار، روز ها قبل از انتخابات در بیانیه اش تهدید نموده بود در صورت تقلب در انتخابات دوباره اسلحه خواهد گرفت. یعقوب شاد از پروسه راضی بود- حد اقل از مراحل که می تواند ببیند. حتی اگر کسی نبود رای بدهد وی افزود” شفافیت خوب است.” او علاوه نمود هرچند که پس انتقال آراء از مرکز رای دهی نسبت به مراحل بعدی تردید دارد. او همچنان معتقد است اگر تقلب وجود داشته باشد، در مناطقی مانند ولسوالی های جلریز و نرخ جائیکه که کسی رای نخواهد داد، ممکن است. او گفت در این ولسوالی ها کسی رای نمی دهد و “اگر در آن صندوق ها برگه های رای موجود باشد” باز “ما می دانیم”.
وردک: میزان مشارکت گزارش شده
مطابق به آخرین آمار کمیسیون مستقل انتخابات، ۸۳ مرکز رای دهی از ۱۰۶ مرکز پلان شده، و ۳۹۲ محل رای دهی از ۵۱۶ محل پلان شده در وردک در روز انتخابات باز بود. ۲۳ مرکز با ۱۲۴ مرکز رای دهی مسدود مانده بود. طبق آخرین آمار کمیسیون مستقل انتخابات میزان مشارکت در وردک اندکی بیشتر از ۲۰۰۰۰ گزارش گردیده است. میزان مشارکت در انتخابات پارلمانی ۱۳۹۷ در وردک بیش از ۴۰ درصد بوده است. به نظر می رسد که میزان مشارکت فعلی در حدود ۱۳ درصد باشد که زیاد نیست اما هنوز امکان دارد بیشتر گردد، با در نظر داشت این واقعیت که حتی در مرکز این ولایت تعداد کمی از مردم رای خود را استعمال می نمودند.
۴. گزارش ولایتی بلخ/مزار شریف
شبکه تحلیلگران افغانستان از هشت محل رای دهی در شهر مزار شریف، مرکز ولایت بلخ، در روز انتخابات دیدن نموده و با مقامات کمیسیون مستقل انتخابات، ناظرین، خبرنگاران و رای دهندگان صحبت نموده است.
بلخ: امنیت
مزار شریف، مرکز ولایت بلخ، در روز انتخابات با تعدادی اندکی نیروی های امنیتی در جاده ها، آرام و ساکت بود. در پیش روی و داخل هر مرکز رای دهی پنج یا شش پولیس مستقر بود. تنها در یکی از آن مراکز، لیسه عالی علی چوپان، دو تن از نیروهای امنیت ملی نیز حضور داشت (که توسط راننده محلی شبکه تحلیلگران افغانستان شناسایی گردیده بود). علاوه بر این، تنها اقدام امنیتی قابل مشاهده منع رفت و آمد موترهای باربری در شهر بود. هیچ پوسته تلاشی قابل ملاحظه در شهر وجود نداشت. شام قبل از روز انتخابات رئیس موسسه انتخابات آزاد و عادلانه افغانستان (فیفا) برای ولایت بلخ در مورد کمبود اقدامات امنیتی اظهار داشت “خیلی آرام و ساکت است، به نظر نمی رسد اینجا انتخابات باشد.” کدام ممنوعیت مخابراتی به مانند دیگر مناطق شمال وجود نداشت، هرچند که شبکه های مخابراتی گاهی ضعیف بودند. در برخی از ولسوالی ها مانند ولسوالی شولگره، شبکه تحلیلگران افغانستان دریافته که تنها بعضی از شبکه های مخابراتی فعال است.
بلخ: میزان مشارکت
میزان مشارکت در شهر مزار در مقایسه با انتخابات ولسی جرگه سال ۱۳۹۷(که این ناظر شاهد آن بوده) و دیگر انتخابات در گذشته بسیار پائین بود. در هر هشت مرکز رای دهی که شبکه تحلیلگران افغانستان نظارت نمود هیچ صف وجود نداشت و رای دهندگان به آسانی می توانستند رای خویش را استعمال کنند. به طور مثال، از اولین مرکز رای دهی، در لیسه عالی سلطان راضیه، که شنبه صبح بازدید نمودیم هیچ صف وجود نداشت تنها ۱۰ الی۱۲ نفر یکی پس از دیگری می آمدند. در انتخابات ماه میزان ۱۳۹۷ بالای۵۰ تن در این مرکز در صف منتظر بودن تا رای خود را استعمال کنند. در مرکز رای دهی انیستیتوت نفت و گاز مزار شریف تا ساعت ۱۱:۴۰ دقیقه قبل از ظهر میزان مشارکت در هفت محل رای دهی ۴۰۶ نفر بود، درحالیکه در انتخابات ماه میزان ۱۳۹۷ در ساعت ۱۱:۳۰ قبل از ظهر بیش از ۴۰۰ رای دهنده تنها در سه مرکز این محل حضور یافته بودند.
حیات الله جواد، فعال جامعه مدنی و رئیس موسسه حمایتی پژوهشی حقوق بشر افغانستان، به شبکه تحلیلگران افغانستان گفت، آنها انتظار داشتند که سطح مشارکت کمتر باشد. به عقیده وی ترس از طالبان و ناامیدی از رهبران سیاسی در دولت از دلایل عمده این امر است. یکی دیگر از فعالان جامعه مدنی که نخواست از وی نامبرده شود به شبکه تحلیلگران افغانستان گفت، پس از اینکه طالبان هشدار دادند برای اخلال انتخابات از خشونت استفاده می کنند مردم همه ترسیده اند. یک راننده تکسی در مرکز رای دهی لیسه عالی شیخ صدیق شهاب، هنگام پاک نمودن رنگ انگشت خود بعد از استعمال رای صحبت نموده، توضیح داد که چرا وی رای داده است اما فکر می کند دیگران رای نمی دهند. او بیان نمود که مردم در شهر مزار شریف می توانند برای استعمال رای از خانه های شان بیرون بیایند، اما در ولسوالی ها مردم بیش از حد از طالبان می ترسند. او خود دوامدار مسافرین را به ولسوالی های که در امتداد سرک های آن طالبان حضور دارند می برد – به همین دلیل است که رنگ انگشت خود را پاک می نمود.
قاری محمد تقی، امام مسجدی در مزار شریف و راننده تکسی به این باور است که مردم ناامید می باشند زیرا نامزدان وعده های زیادی می دهند، اما به وعده های خود عمل نمی نمایند. “آنها رای دادند، در گذشته امیدوار بودند اوضاع بهتر می گردد.” او به شبکه تحلیلگران افغانستان گفت: “فقط شاهد بدتر شدن اوضاع بودیم. مردم می گویند، هیچ کدام از کاندیدان ریاست جمهوری به ملت خدمت نمی کنند.”
یکی دیگر از عوامل که امکان دارد در سطح مشارکت مردم تاثیر داشته اینکه هیچ سیستم ترانسپورت برای حمل و نقل رای دهندگان به مراکز رای دهی مشاهده نمی گردید. در جریان انتخابات پارلمانی سال ۱۳۹۷ برخی از نامزدان برای حمل ونقل رای دهندگان ترانسپورت تهیه کرده بودند تا مردم به راحتی به محلات رای دهی برسند.
بلخ: رای دهی
زمانیکه رای دهی آغاز گردید با وجود برخی مشکلات تخنیکی نسبتاً خوب پیش رفت. اولین مرکز رای دهی که شبکه تحلیلگران افغانستان از آن بازدید نمود لیسه عالی سلطان راضیه بود. هرچند که مرکز رای دهی سر وقت باز گردید، رای دهی ساعت ۷:۴۰ آغاز گردید زمانیکه اولین رای دهنده حضور یافت. ۱۰ تا ۱۲ نفر در آن صبح آمدند تا رای خود را استعمال نمایند. زمانیکه رای دهندگان می آمدند یک کارمند کمیسیون مستقل انتخابات نزدیک محل رای دهی، نام رای دهندگان را در فهرست رای دهندگان که در قسمت دیوار بیرونی مرکز آویزان گردیده بود بررسی می نمود. بقیه روند از قبیل شناسائی رای دهندگان در فهرست رای دهندگان چاپ شده، خوانش بارکد استیکر آنها و تطابق آنها با دستگاه تائید رای، گرفتن عکس آنها، رنگ نمودن انگشتان شان و چاپ بارکد برای نصب روی برگه رای دهی که آنها بالاخره بتوانند رای خود را به صندوق بی اندازند به خوبی پیش می رفت. تمامی این روند برای هر رای دهنده حد اکثر دو الی سه دقیقه در بر می گرفت.
در اکثر این هشت محل رای دهی که از آن بازدید نمودیم دستگاه بیومتریک بعضی اوقات یا کار نمی کرد یا بسیار کند عمل می نمود. رای دهندگانی هم وجود داشت که باوجود نام شان در فهرست چاپ شده کمیسیون، دستگاه بیومتریک و تائید رای قادر به تشخیص آنها نبوده و در نتیجه برخی آنان از حق رای شان محروم گردیدند. در مرکز رای دهی لیسه عالی شیخ صدیق شهاب، یک مرد آمده بود تا رای خود را استعمال نماید، اما دستگاه تائید رای استیکر او تشخیص کرد که برای یک زن ثبت شده بود، بنابراین وی نتوانست رای خویش را استعمال نماید. وی گفت که در انتخابات پارلمانی توانست رای بدهد. در مرکز رای دهی لیسه عالی استاد وجدان، یکی از پرنتر ها کار نمی کرد و کارمندان کمیسیون مستقل انتخابات درخواست پرنتر دیگری را نمودند. این نیم ساعت را دربر گرفت تا دوباره رای دهی آغاز گردید. در محل رای دهی شماره ۴ در لیسه عالی استاد وجدان که برای زنان اختصاص یافته بود، دستگاه بیومتریک کار نمی کرد و تعدادی از زنان بدون اینکه رای خود را استعمال کنند، محل را ترک نمودند.
در تمام محلات رای دهی، نمایندگان داکتر عبدالله عبدالله، و اشرف غنی، و در سه محل دیگر نماینده رحمت الله نبیل، و در یک محل نماینده گلبدین حکمتیار حضور داشتند. همچنان ناظرین مستقل از بنیاد انتخابات آزاد و عادلانه افغانستان (فیفا) و نهاد جامعه مدنی افغانستان در هر محل رای دهی حضور داشتند.
در مکتب غلام رسول سنائی، جائیکه سطح مشارکت بسیار کم بوده اکثر کارمندان کمیسیون مستقل انتخابات در پشت میزهای خود راحت نشسته بودند، تنها یک محل پر ازدحام مصروف ارائیه خدمت به رای دهندگان بود. مرکز لیسه عالی شیخ صدیق شهاب شلوغ تر از دیگران بود، اما به نظر نمی رسید که سطح اشتراک رای دهندگان زیاد است: رای دهندگان شکایت داشتند که کارمندان کمیسیون مستقل انتخابات بسیار به کندی عمل می نمودند. آنها گفتند که دستگاه تائید رای بسیار آهسته کار می نماید و به همین دلیل روند بیشتر طول می کشد.
بلخ: میزان مشارکت گزارش شده
مطابق به آخرین آمار کمیسیون مستقل انتخابات، ۱۵۶مرکز رای دهی از ۲۸۲ مرکز پلان شده، و از۱۴۶۷ محل رای دهی در ولایت بلخ، ۹۸۰ محل رای دهی در روز انتخابات باز بود. ۱۲۶ مرکز با ۴۸۷ مرکز رای دهی مسدود ماند. طبق آخرین آمار کمیسیون مستقل انتخابات تقریباً ۷۵۰۰۰ نفر در انتخابات اشتراک نموده است. سطح مشارکت در انتخابات پارلمانی ۱۳۹۷ در ولایت بلخ حدوداً ۴۴ درصد گزارش شده بود. میزان مشارکت گزارش شده در این انتخابات حدود ۱۶ درصد می باشد. به نظر می رسد، این آمار، هرچند تعداد زیادی از آراء موجود در مناطق دور افتاده و ناامن به بررسی دقیق تر نیاز دارند، گواه اوصاف و مشاهدات بدست آمده شبکه تحلیلگران افغانستان است.
گزارش های ولایتی دیگر
برای گزارش های بیشتر روز انتخابات از ولایت ها، به گزارش های بعدی شبکه تحلیلگران افغانستان از زابل، هرات و بامیان نیز مراجعه کنید. میزان مشارکت و آمار و ارقام محلات/مراکز رای دهی این ولایت قرار ذیل است:
براساس آخرین آمار کمیسیون مستقل انتخابات، از ۴۳ مرکز رای دهی پلان شده ولایت زابل، ۳۶ مرکز آن و از ۲۱۳ محل، ۱۹۷ محل در روز انتخابات باز گردیده بود.۷ مرکز با ۱۶ مرکز رای دهی مسدود بود- قبلاً ۸ محل با ۲۱ مرکز رای دهی گزارش گردیده بود. طبق آخرین آمار کمیسیون مستقل انتخابات میزان مشارکت بالای ۲۸ درصد بوده که جمعاً بیش تر از ۱۸۰۰۰ رای است. به نظر می رسد این میزان مشارکت بسیار زیاد است، با توجه به اینکه مشارکت در انتخابات پارلمانی ۱۳۹۷ کمی بیشتر از ۲۰ درصد بود.
مطابق آخرین آمار کمیسیون مستقل انتخابات، از ۳۰۰ مرکز رای دهی پلان شده در ولایت هرات، ۲۵۳ مرکز، و از ۱۷۳۸ محل رای دهی ۱۵۸۲ محل در روز انتخابات باز گردیده بود. ۴۷ محل با ۱۵۶ مرکز مسدود مانده بود. میزان مشارکت در ولایت هرات طبق آخرین آمار کمیسیون مستقل انتخابات ۲۳ درصد، که جمعاً حدودی ۱۳۰۰۰۰ رای میگردد بوده است. سطح مشارکت در انتخابات پارلمانی ۱۳۹۷ تقریباً بالای ۶۰ درصد بود. سطح مشارکت غیر قابل تصور به نظر می رسد، اما تعدادی زیادی آراء از مناطق دور افتاده و نا امن نیازمند بررسی دقیق تر است.
مطابق آخرین آمار کمیسیون مستقل انتخابات، از ۲۲۰ مرکز پلان شده در ولایت بامیان، ۲۱۹ مرکز و از ۶۴۹ محل رای دهی ۶۴۷ محل در روز انتخابات باز بود. سطح مشارکت مردم در ولایت بامیان براساس آخرین گزارش کمیسیون مستقل انتخابات ۵۰ درصد بوده که جمعاً در حدود ۸۴۰۰۰ رای می گردد. در انتخابات پارلمانی ۱۳۹۷ سطح مشارکت در ولایت بامیان ۷۰ درصد گزارش گردیده بود.
ترجمه: سلیمه احمدی
بیاکتنې:
دا مقاله په وروستي ځل تازه شوې وه ۱۵ ثور / غويی ۱۳۹۹
