تنش های منطقه ای وعودت گروهی مهاجرین افغان از پاکستان

شریک کړئ

ازماه سرطان سال ۱۳۹۵ به این طرف، بیش از نیم میلیون مهاجرافغان از پاکستان به کشور شان عودت کرده که این پیمانه در دهه اخیر بی نظیر بوده است. نماینده سازمان ملل وسازمان حقوق بشر، بی عدالتی و تعدی را که ازطرف مقامات پاکستانی بالای مهاجرین صورت میگیرد، محکوم کرده و درمورد مهاجرین غیرقانونی، بخاطر اخراج اجباری واذیت وآزار آنها، از سوی مقامات پاکستانی ابراز نگرانی  شدید کرده  است. خصومت پاکستانی ها با مهاجرین افغان قبلا هم وجود داشته است که این خصومت درنتیجه دوستی افغانستان بادشمن دیرینه پاکستان یعنی هندوستان، بطور قابل ملاحظه ای افزایش یافته است. درین اواخر حکومت افغانستان، افغانهای مهاجر در پاکستان را تشویق وترغیب نموده تا به کشورشان برگردند. یلینا بیلیتسه، پژوهشگر شبکه تحلیلگران افغانستان، به بررسی این موضوع پرداخته است.

بحران برگشت مهاجرین: حقایق وعواقب آن

به گفته مقامات افغان، از اواخر قوس سال جاری بیش از نیم میلیون افغانی که حتی متولد پاکستان بودند، به افغانستان برگشتند. براساس گزارشهایی که  سازمان هماهنگی بشری ملل متحد ارائه کرده است ۳۷۰۱۰۲ مهاجرتوسط مقامات پاکستانی به عنوان مهاجر راجستر شده که دارای اسناد قانونی  بودند اما ۲۴۴۳۰۹ نفر آنها بدون اسناد بودند، که از این میان ۹۶در صد افراد بدون سند و۷۵ درصد مهاجرین ثبت شده، در ایالت خیبر پشتونخوا زندگی میکردند، بیش از۹۰ درصد این مهاجرین یعنی ۶۱۴۴۱۱ نفر بعد از سرطان سال جاری به افغانستان رفته است.

براساس گزارش نمایندگی سازمان همکاری های حقوق بشری سازمان ملل متحد، ازماه سرطان تا ماه عقرب سال جاری ما شاهد عودت  بی سابقه حدود ۴۰۰ نفر در یک روز از بندر تورخم وسپین بولدک به داخل خاک افغانستان بودیم، که این مهاجرین ۴۸ ساعت ودربرخی موارد یک هفته بعد از هشدار توسط مقامات پاکستانی، این کشور را ترک کردند. مهاجرین افغان حتی قبل ازتهاجم شوروی هم در پاکستان حضور داشتند و بعد از تهاجم قشون سرخ شوروی همچنان وارد خاک پاکستان میشدند. جوانان و کودکانی که حتی تا هنوز افغانستان را ندیده و در پاکستان به دنیا آمده اند، پس از هشدار مقامات پاکستان، به افغانستان برگشته اند. این عودت کننده گان حالا خود را در وضعیت جدید و دشوار می بینند که نه شغلی و نه مکان مناسب برای زندگی و اسکان دارند.

برگشت مهاجرین ازسال ۱۳۷۹ به این طرف

هرچند، پاکستان میزبان تعداد کثیری از مهاجرین افغان در طول چهار دهه گذشته بوده اما از سال ۱۳۷۹ به این طرف، بیش از ۳٬۹  میلیون مهاجر از پاکستان به خانه های شان در افغانستان برگشته اند. بعد از سقوط طالبان پلان ها وبرنامه های متعددی از طرف سازمان همکاری های حقوق بشری ملل متحد و سایر نهادهای بین المللی و حکومت افغانستان در قبال مهاجرین روی دست گرفته شد تا مهاجرین به کشورشان برگردند، بویژه دراین اواخر با رویکار آمدن حکومت جدید، وسرنگونی رژیم طالبان شرایط مهاجرین اندکی بهبود یافت.

مطابق گزارش سازمان همکاری های حقوق بشری ملل متحد، تقریبا ۲٬۶ میلیون مهاجرافغان هنوز درکشور پاکستان زندگی میکنند که از جمله یکنیم میلیون آنها راجسترشده و یک میلیون دیگر شان بدون راجستر باقی مانده اند. (۱)

درسال ۱۳۸۵، بعد از اینکه مقامات پاکستانی خواستند هویت مهاجرین را به شکل کمپیوتری، منفرد ثبت کند، از(POR) یاهمان مهاجرکارت استفاده کردند که درین اثنا آمارعودت کنندگان داوطلبانه، به صورت آنی کاهش یافت. هرچند کارت های مهاجرت برای یک مدت محدود داده شده بود که تا ختم سال ۱۳۸۷ اعتبار داشت. بعد از توزیع آن، مهاجرین میتوانستند حساب بانکی بازکنند، سیم کارت موبایل بخرند ولایسنس رانندگی بگیرند، این خود زندگی مهاجرین را اندکی بهتر ساخت و دومین مرحله اعتبار این کارت ازسال ۱۳۸۷ شروع تا ماه جوزا ۱۳۹۲ ادامه یافت. مهاجرین رویکرد “دیدن وانتظار” در پیش گرفتند که درجریان مرحله انتقال مسوؤلیت های امنیتی با خروج عساکر خارجی از۱۳۸۸ – ۱۳۹۳ و افزایش ناامنی ها در افغانستان، آمار عودت کنندگان کاهش یافت. جهت معلومات بیشتر،به جدول زیر که توسط شبکه تحلیلگران افغانستان تهیه شده، مراجعه کنید.

آمار وارقام عودت کنندگان از سال ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۵:

این جدول بیانگر ارقام سالانه ای برگشت اجباری مهاجرین افغان اعم از قانونی و غیرقانونی از پاکستان است به استثنای سالهای ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۰ که تنها آمارعودت کنندگان اجباری را نشان میدهد.

از ۱۱ جدی ۱۳۹۴الی ۲۵ قوس ۱۳۹۵

با تمام تغییراتی که در اوایل ماه جدی ۱۳۹۳بوقوع پیوست، در۲۶ قوس ۱۳۹۳ تحریک طالبان پاکستانی  بالای مکتب عمومی نظامی در پیشاور حمله کرد که درین حمله  ۱۴۵نفر به شمول ۱۳۲ طفل کشته شدند. سازمان استخبارات نظامی پاکستان بعد از تحقیق و بررسیاین موضوع، اعلان کرد که این حمله ازآن سوی مرز، در مربوطات (ولایت نورستان یا کنر) افغانستان سازماندهی شده است.

(گزارش را اینجاو اینجا بخوانید) که بعدا این گفته ها از سوی مقامات افغانستان رد گردید.  (۲)

این موضوع باعث شد تا پاکستانی ها دشمنی وخصومت شان را در مقابل مهاجرین افغان بیشتر نمایند. این دشمنی ها در چند مورد کاملاً با فشارهای فزیکی وروانی مشخص میشد، به گونه مثال در تمدید سیاست مهاجر کارت به آسانی مشاهده می شد. ازماه قوس ۱۳۹۴، مهاجرکارت فقط برای شش ماه تمدید شده بود و بعد از آن فقط برای سه ماه یعنی تا ماه حوت ۱۳۹۵. (۳) حتی میتوان گفت این تمدید ها نتیجه فشار مراجع بین المللی بر پاکستان بود.

درین زمان خشونت های مقامات پاکستان و نیز مردم عادی آن کشور در مقابل مهاجرین افغان بیشتر شد. تنها درسه ماه  اول همان سال،۵۲۰۰۰ مهاجر که در شهر پشاور زندگی میکردند، به افغانستان برگشتند. به تعقیب آن نیز اخراج اجباری وحملات بر خانه های مهاجرین صورت گرفت. (گزارش شبکه تحلیلگران افغانستان را اینجا بخوانید: ).

طبق گزارش سالانه سازمان بین المللی مهاجرت (IOM)، آمار برگشت مهاجرین که فاقد اسناد بودند در سال ۱۳۹۳،بیشتر از سال۱۳۹۲گزارش شده بود. آزار و اذیت مهاجرین افغان توسط پولیس پاکستان بخوبی مستند شده است که از جمله سازمان دیده بان حقوق بشر نیز در گزارش خود به آن اشاره کرده است، ضمنا اسنادی ازسؤ استفاده های مقامات پاکستانی به شمول پامال نمودن حقوق بشری وانسانی مهاجرین افغان وجود دارد که حتی مقامات پاکستانی ازمهاجرین افغان، رشوت گرفتند تا اخراج نشوند وبعضا بخاطر حمله بالای مکتب نظامی پشاور، از انواع خشونت ها در برابر مهاجرین استفاده کرده اند.

درین زمان، دیده بان حقوق بشراعلان نمود که، سؤاستفاده ها برای برگشت مهاجرین بشکل نا مشخص و از قبل تعیین نشده آغاز و ادامه پیدا کرد طوریکه یک تعداد ازمهاحرین درخاک پاکستان باقی ماندند و تعدادی هم اخراج شدند. آنهاییکه در پاکستان ماندند همه باترس، وحشت و آزار زندگی میکردند.

تعدادی از آنها که با شبکه تحلیلگران افغانستان صحبت کرده اند، دارای مهاجرت کارت بودند ولی این کارتها فقط اندکی از خشونت ها و اذیت ها جلوگیری توانست. آزار واذیت پولیس و اخاذی آنها، تا ماه سرطان ۱۳۹۵ ادامه داشت، (گزارش ازسازمان دیده بان حقوق بشر)

این مشکلات باعث شد که مهاجرین افغان بیش از پیش پاکستان را ترک و به افغانستان برگردند. براساس تخمینی که هیئت معاونت سازمان ملل متحد درافغانستان نموده، درسال ۱۳۹۴ درهر روز بیش از۳۳۶ نفر از پاکستان عودت میکردند اما تا ماه اسد ۱۳۹۵ این رقم به ۴۷۶ نفر در روز افزایش یافت که یکی از دلایل آن تشدید سیاست های خشن و سخت اسلام آباد در مقابل مهاجرین افغان بود. و از سوی دیگر این احتمال به نظر می رسید که پاکستان از تقویت همکاری و توافقات افغانستان و هند ناراحت بوده و به این دلیل ستراتیژی شانرا درمقابل مهاجرین افغان تشدید وسخت نمود.

 اتحاد افغانستان و هند درمقابل پاکستان

هرچند در دوران ریاست جمهوری حامد کرزی، افغانستان و پاکستان روابط صمیمانه و نیکی داشتند اما همینکه اشرف غنی در سال ۱۳۹۳ به قدرت رسید در ابتدا کوشش کرد که مسله طالبان، خصوصا حمله بر مکتب نظامی در پشاور را با پاکستان حل کند و در زمینه امیدوارانه و صادقانه با پاکستان همکاری کند و این توقع را هم از پاکستان داشت تا با ژست متقابل و همکاری دوجانبه نقطه پایانی بر شورشطالبان بگذارد. ازسوی دیگرحکومت افغانستان فشارهای دیپلوماتیک را بر پاکستان وارد نمود تا طالبان را که هنوزحاضر به مذاکره با حکومت افغانستان نشده بودند، به پای میز مذاکره بکشاند که این پروسه را با پا درمیانی امریکا وچین انجام میداد، اما این ابتکار وپیش قدمی با درز نمودن و پخش خبر مرگ ملا محمد عمر، بنیانگذار رژیم طالبان، ناکام ماند وطالبان از ماه سرطان  ۱۳۹۴دیگرحاضر به مذاکره نگردیدند. ( به گزارششبکه تحلیلگران افغانستان در اینجا مراجعه کنید)

اما درسمت دیگر، در کابل ذهنیتی وجود داشت که ادامه روابط با پاکستان برای مذاکره وگفتگو با طالبان هیچ سودی برای افغانستان ندارد. اشرف غنی برای تقویت و پیشرفت برنامه ها و اجندای خود، روبطرف هند کرده و به توسعه روابط با هند اقدام نمود و این روابط مشخصا با دیدار نریند را مودی نخست وزیر هند به تاریخ ۴ جدی ۱۳۹۴ از کابل آغاز یافت که درین دیدار نریندرا مودی ساختمان جدید پارلمان افغانستان را افتتاح و چهارفروند هیلیکوپتر نظامی  را به دولت افغانستان تحویل داد.

بعد، در ۵ جوزای ۱۳۹۵آقای مودی، اشرف غنی را به محفلی در تهران دعوت کرد که خود در آن تعهد سپرد تا مبلغ ۵۰۰ میلیون دالر امریکایی را بخاطرساخت بندر چابهار در ایران بپردازد. این بندر فقط در ۷۵ کیلومتری بندر گوادر در غرب پاکستان که در منطقه پایانی دهلیز تجاری- اقتصادی چین و پاکستان توسط چین ساخته میشد، قرار داشت واشرف غنی میخواست با این توافق وقرار داد، سرک وخط ریل ازچابهار ایران بطرف افغانستان ساخته شود که این کار برای تجار افغان و حکومت افغانستان نه تنها راه تجارتی واقتصادی را از افغانستان به طرف کشورهای عربی و مارکیت تجارتی عرب بازمیکرد، بلکه افغانستان را در آینده، از اتکا بر پاکستان درتجارت تا حدودی مستقل میساخت. مخصوصاً از اتکا بر بندرکراچی باید کاسته می شد. در حال حاضر، این بندر بعنوان «دروازه افغانستان به سوی جهان» حیثیت انحصاری را داراست. افغان ها امیدوارند که این کار تا حد قابل ملاحظه – اما نه کاملاً – قابلیت پاکستان در استفاده از رژیم سرحدی به عنوان وسیله فشار بر افغانستان را کاهش دهد.

اهداف بزرگ هند هم درراستای این توافق کاملا قابل مشاهده بود، در۱۴جوزای ۱۳۹۵ آقای غنی و آقای مودی هردو بند سلما را در ولایت هرات افغانستان افتتاح کرد. هر چند کار ساخت آن در زمان ریاست جمهوری حامد کرزی آغاز شده بود، افغان ها آنرا نشانه تقویت روابط رو به توسعه متقابل با هند میدیدند.  در ۲۵ سنبله ۱۳۹۵ آقای مودی در دیداری که با رییس جمهور اشرف غنی داشت تعهد نمود تا یک میلیارد دالر را به منظور ترقی و پیشرفت افغانستان کمک کند.

همچنان هردو کشور نشست سران سازمان منطقه ای سارک را که قرار بود در ماه عقرب ۱۳۹۵، در پاکستان برگزار شود، تحریم کردند. (۴) و پیش از نشست قلب آسیا در شهر امرتسر هند به تاریخ ۱۳ قوس ۱۳۹۵، اشرف غنی، رئیس جمهور افغانستان و ناریندرا مودی نخست وزیر هنداز توافقی میان افغانستان و هند برای ایجاد یک دهلیز حمل و نقل هوایی میان کابل و دهلی خبر داده گفتند که هدف از این کار، استفاده مردم دو کشور از امکانات یکدیگراست. بعد از آن مودی وغنی اعلان نمودند که به خاطر عدم تمایل ونقض حقوق تجارت واصول تجارتی توسط پاکستان، این دو کشور در قلمرو تجارتی خود، بخاطر افزایش همکاری های دوجانبه درعرصه تجارت، دهلیز مشترک برای بازرگانی میسازند. یکی ازمقامات در نشستی گفته بود که افغانستان وهند، پاکستان را که حامی تروریزم می باشد به انزوا در آورده است.

وی افزود: حمله ییکه درهند صورت گرفته بود مسوولیت آن با پاکستان میباشد، زیرا گروه های تروریستی که شامل لیست سیاه هستند درپاکستان حضوردارند و این گروه ها حمله تروریستی هند را طرح ریزی نموده بودند. اشرف غنی کمکهای مالی ۵۰۰ میلیون دالری پاکستان را که سرتاج عزیز مشاور ارشد اسلام آباد در امورخارجی به افغانستان وعده داده بود، رد نمود و اشرف غنی از او خواست تا این پول را برای مبارزه با افراط گرایی درخانه خود استفاده کند. نشست امرتسر در هند انعکاسات حاکی از پیروزی داشت.

اما باز شدن دریچه دوستی و صمیمیت بین افغانستان و هند برای پاکستان اصلا خوشایند نبود. و این خود باعث گردید تا دشمنی بین پاکستان و مهاجرین افغان بیشتر شود و روند اخراج آنها را در نیمه دوم سال تندتر نماید، علل لخصوص بعد ازگشایش بند سلما که به گفته مهاجرین، پاکستانی ها به توهین وآزار و اذیت مهاجرین شروع کردند و به آنها چوچه های هندو و برادرزاده های مودی میگفتند. در دو اعلامیه۳۱ سرطان و ۸ اسد سال ۱۳۹۵ گفته شد که مقامات پاکستانی نباید مهاجرین افغانی را با شیوه های سیاسی بترسانند و مهاجرین افغان را نباید قربانی سیاست کنند.

کمپاین وتبلیغات زاخیلوال

حکومت افغانستان برای اولین بار در دهه های اخیر، تبلیغاتی را برای برگشت مهاجرین افغان توسط نماینده دیپلوماتیک خود در پشاور، همراه با کمپاین همگانی ازطریق مهاجرین درشبکه های اجتماعی بنام «خپل وطن، گل وطن» برگزار نمود و هدف این کمپاین تشویق مهاجران  برای بازگشت به وطن بود. این پیام ویدیویی پیش از نشست سه جانبه افغانستان، پاکستان و کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگانUNHCR))که در ۲۹ سرطان ۱۳۹۵ در بهوربان پاکستان برگزار شده بود، نشرشد. این شش ماه ی بود که با وجود تمدید و کمپاین ها،  وزارت مهاجرین وعودت کنندگان در اوایل ماه اسد ۱۳۹۵ از عودت  ۸۵۰۰ مهاجر در ظرف ۷۲ ساعت خبر داد. اما دراین وضعیت، حکومت افغانستان چرخه وضعیت را به نفع خود چرخاند. اشرف غنی فرستاده ویژه خود زاخیلوال را، به پاکستان گسیل کرد و زاخیلوال درگفتگو با خبرگزاری پژواک که به تاریخ ۱۶ اسد ۱۳۹۵ به نشر رسید گفت، کمپاین «خپل وطن، گل وطن» که  بخاطر تشویق وترغیب مهاجرین افغان راه اندازی گردیده بسیار ثمربخش بود و آنعده مهاجرین ساکن در پاکستان که اصلا احساس برگشت به کشورشان نداشتند حالا فهمیده اند که باید درکشورخودشان (افغانستان) با غرور و سربلندی زندگی کنند. وی همچنان افزود اگرچه سی میلیون نفوس در افغانستان زندگی میکنند ولی با برگشتن دو یا سه میلیون دیگر، هیچ مشکلی در اوضاع کشور پیش نمی آید. وی علاوه کرد افغانستان می فهمد که از ناحیه اقتصاد، ترانزیت ومهاجرین مشکلات زیادی دارد و پاکستان از این موارد به عنوان وسیله فشار بر افغانستان استفاده میکند. کابل از این مشکلات کاملا آگاه می باشد وسخت روی این کار میکند و ما تدریجا از وابستگی به پاکستان رها خواهیم شد. ما روابط اقتصادی خود را با کشورهای آسیای میانه توسعه میدهیم وقرار داد بندر چابهار را امضا کردیم تا در درازمدت مسیر بحری بیابیم. در دراز مدت هجوم گروه بزرگ از مهاجرین عمدتا پشتون روی نفوس و ارقام رای دهندگان تاثیر خواهد داشت. مهاجرین افغان مقیم کشورهای خارجی، با وجودیکه واجد شرایط رای دهی بودند تا در انتخابات  سال های  ۱۳۸۲ و ۱۳۸۳ سهم بیگیرند، اما نتوانستند در دور اخیر انتخابات اشتراک ورزند.

پاسخ به فشارها: جنبه انسانی موضوع

نجیب الله بعد از بیست و پنج سال زندگی در منطقه شبقدر پیشاور، در ماه جوزای ۱۳۹۵ بیست ساعت بعد از اطلاع پولیس پاکستان مبنی بر ترک آن کشور، به کابل برگشته است. هرچند فامیل نجیب، مهاجرکارت نیز داشت که تاماه قوس ۱۳۹۵ مدار اعتبار بود اما تصمیم گرفتند به افغانستان برگردند که حالا در کابل مسکن گزین گردیده است. نجیب میگوید:

 من کارمند یک روزنامه دربخش چاپ بودم، یک روز پولیس اعلان کرد که مهاجرین باید اینجا را ترک کرده و تا فردا ساعت هشت صبح  به مرز تورخم بروند. پولیس گفت درغیر آن ما خانه های شانرا با بلدوزر خراب خواهیم کرد وآنها را به زور وادار به ترک اینجا خواهیم نمود. من از دوستان ومردم پرسیدم آیاآنها راست میگویند؟ همسایه پاکستانی ما ازما خواستند بمانیم، من وبعضی از بزرگان رفتیم پیش مامورین پولیس واز آنها خواستیم به ما چند روز بیشتر وقت بدهند و آنها فقط چند روز وقت دادند وقبل از ختم ضرب الاجل من فامیلم را گرفته رفتیم به دفتر سازمان ملل در امور مهاجرین و خود را برای برگشت به افغانستان راجستر کردیم.

نجیب الله دلیل اینکه چرا با خانواده خود در پاکستان مانده بود، فقدان امکانات و مشکلات خانوداه گی در افغانستان خوانده است. برای فی نفر از اعضای خانواده نجیب الله ۳۵۰ دالر امریکایی به شمول مصارف سفرشان از سوی سازمان ملل پرداخت گردیده است تا به افغانستان برگردند. به گفته نجیب الله عساکر مرزی افغانستان به خانواده های عودت کننده خوش آمدید گفتند و حکومت هم وعده داده بود که به مشکلات مهاجرین رسیدگی می شود و در برگشت با ایشان کمک صورت میگیرد اما تا حال کدام اقدامی صورت نگرفته یا کدام گام مؤثر درین راستا برداشته نشده است. مشکلاتی چون کرایه منزل ومصارف خانواده وجود دارد که هیچ یکی از مهاجرین قادر نیست از عهده آن برآید.

بچه ی هندو

نجیب الله میگوید زمانیکه در تورخم، در۲۴ جوزای ۱۳۹۵ جنگ بین عساکر مرزی پاکستان و افغان درگرفت مقامات پاکستانی گفتند درست است که جنگ را عساکر افغان انجام داده ولی این عساکر توسط هندوستان تحریک شده است و فضا را برای مهاجرین تنگتر نموده و رفاقت و صمیمیت را از بین مردم عادی پاکستان و مهاجرین افغان زدوده خصومت و کینه را جاگزین آن نموده اند. این خود دلیلی شد که من و فامیلم تصمیم گرفتیم که به کشورخودمان برگردیم. نجیب الله به شبکه تحلیلگران افغانستان بیان نمود:

درسابق اگر پولیسی مهاجر افغان را میدید میگفت«مهاجر» ولی امروز اگر مهاجر افغان را میبیند به او«بچه ی هندو» خطاب  میکند…، آنان می گویند همه افغان ها نوکر دولت هند اند. مقامات پاکستان افکار عامه مردم در آنجا را نسبت به مهاجرین افغان کاملا تغیر داده اند وافغانها از نظرعامه مردم یعنی «بچه های هندو». آنها میگویند افغان ها با هندو ها دست به دست هم داده و در مقابل پاکستان ایستاده اند.

وی افزود نزدیکی افغانستان با هند بهانه ی خوبی برای اخاذی و رشوه ستانی پاکستانی ها از مهاجرین افغان بود. اگرکسی مهاجرکارت خود را هم نشان می داد پولیس میگفت روی این کارت چیزی نوشته نشده شما باید پول بدهید؛ وبه زور از ما پول میستاند.

شخص دیگری گل خان نام دارد او میگوید: زمانیکه بند سلما افتتاح شد، مقامات پاکستانی و مردم پاکستان آزار واذیت مهاجرین افغان را آغاز کردند؛ آنها به مهاجرین افغان دشنام میدادند و آنها را چوچه های هندو خطاب می کردند. گل خان درگفتگویی که با شبکه تحلیلگران افغانستان داشت، گفت: پولیس پاکستان بعد از آزار واذیت فراوان به ما اعلان کرد که در ظرف چهار روز باید اینجا را ترک کنید، در غیر آن زندانی شده و به زور رد مرز می شوید. گل خان میگوید:

 پولیس پاکستان حین عبور ما از بندر تورخم از ما رشوت طلب میکرد ومن در پست بازرسی ۶۰۰۰ روپیه پاکستانی  و در دروازه تورخم ۱۵۰۰روپیه به پولیس رشوت دادم. و اگر این کار را نمیکردم آنها تمام اجناس و اموالی را که باخود داشتم  بازرسی و تفتیش میکردند.

شایسته گل شخص دیگریست که چهل سال سن دارد و در اول سنبله ۱۳۹۵  به افغانستان برگشته است. در مورد دلایل برگشتش میگوید که مقامات و پولیس پاکستانی شبانه به خانه های مهاجرین افغان حمله میکردند و با تحقیر، آزار واذیت مهاجرین را مجبور به ترک خانه هایشان میکردند. او میگوید:

یک روز ما سوار بر بس شهری بودیم و عسکری آمد، به بس بالا شد و پرسید که کدام هندی در داخل بس است؟ موتروان گفت نیست. اما پولیس یک افغان را گرفت وگفت این هندی است و آن افغان را مورد تحقیر واذیت قرار داد. پولیس و همچنان مردم عادی پشاور بعد از جنگی که بین پولیس مرزی هردو کشور واقع شد، افغان ها را دشمنان خودشان وهمدست هند دانسته و رفتار بدی را از خود تبارز میدادند.

یک خواست ونگرانی های متعدد:

برای اکثریت افغانها موضوع خیلی ساده بود: آنها به زمان بیشتری نیاز داشتند تا قبل از عزیمت به سوی افغانستان کارهای خود در پاکستان تکمیل کنند. در ۳۱ سنبله ۱۳۹۵  تقریبا ۱۲۰ نفر از بزرگان و متنفذین مهاجرین افغان مقیم پاکستان وارد کابل شدند تا در مورد مشکلات شان در پاکستان با مقامات افغان، بویژه رئیس جمهور و رئیس اجراییه گفتگو کنند و راه حل هایي بیابند. آنها ازحکومت افغانستان می خواستند تا از سرعت اخراج مهاجرین افغان کاسته شده و مقامات پاکستانی فرصت بیشتری به مهاجرین بدهند تا برای عودت آمادگی کافی بگیرند. یکی از مقامات سازمان ملل که در این جلسه حضور داشت به شبکه تحلیلگران افغانستان گفت رئیس اجراییه عبدالله عبدالله گفته بود که با مقامات پاکستانی در تماس شده و از آنها میخواهد که در اخراج مهاجرین افغان از شدت و خشونت استفاده نکنند و به آنها فرصت بیشتری بدهند، اما تنشها وناهماهنگی هایی که بین رئیس جمهور و رئیس اجراییه در آن زمان وجود داشت، این ماموریت را ناکام کرد وگام مؤثری درین راستا برداشته نشد.

رییس جمهورغنی هم در دیداری که با بزرگان داشتند، تعهد نمود که برای برگشت مهاجرین اقدامات لازم انجام میدهد. وی تعهد نمود که همزمان با برگشت، آنها میتوانند به خدمات ابتدایی اجتماعی دسترسی داشته باشند، کودکان شان به مکتب بروند، و در اشتغال یابی با ایشان کمک میکنند تا با سرمایه گذاری های کوچک مشغول شوند و زمینه سرمایه گذاری را برایشان فراهم میکنند. همچنان تعهد نمود که آنها را در یک ولایت مشخص، نظیر ولایت ننگرهار وکابل اسکان داده وپروژه شهرک سازی را برای مهاجرین روی دست میگیرد که اجرا کننده آن موسسه (CRIDA) بود. اما وزارت مهاجرین و عودت کنندگان هیچ اشاره یی مبنی بر اینکه حکومت در زمینه چه برنامه ای دارد، نداده است.

این ابتکار یعنی توزیع زمین به سالهای ۱۳۸۳ به دوران ریاست جمهوری سابق برمیگردد که طی فرمان ۱۰۴ ریاست جمهوری طرح توزیع زمین برای مهاجرین عودت کننده ازسوی حکومت اجرا می شد. اما براساس بررسی ها وارزیابی های انجام شده، دیده شد که در توزیع زمین فساد وجود دارد و این موضوع را نهادهای مبارزه با فساد و نهادهای نظارت کننده ابراز داشته است و بنا بر آن متوقف گردید چون مفدیتی بهمراه نه داشت.

مساله دیگر در زمینه سرپرستی از عودت کننده گان، عدم موجودیت وجوه کافی مالی است. درخواست عاجل موسسات سازمان ملل در میزان ۱۳۹۵، برای کمکهای اضافی مالی و هشدار در زمینه عمیقتر شدن بحران انسانی، به عوض هدف تعیین شده ۱۵۲ میلیون دالر، منتج به جمع آوری کمک های به ارزش تنها  ۸۲ ملیون دالر گردید. مساله عمده اکنون اما ظرفیت های جذب و تمایل حکومت افغانستان برای رسیده گی به مشکلات این بخش خیلی آسیب پذیر جامعه میباشد. به قول یک کارمند سازمان ملل که روی همین موضوع کار میکند، حکومت از حساسیت مساله آگاه است، اما مشکل در صداقت آن در زمینه اقدام عملی میباشد. یک کارمند ارشد سازمان ملل به شبکه تحلیلگران افغانستان گفت: «آنها میدانند که مساله جدی و خیلی وسیع است، اما شاید به جز حرف های میان تهی کار دیگری انجام نشود».

در حال حاضر هنوز فرصت هست. شمار عودت کننده گان دارای اسناد در اواخر ماه قوس کاهش یافت. از تاریخ ۲۱ تا ۲۸ قوس، کمیساریای عالی ملل متحد در امور مهاجرین، گزارش کرد که هیچ مهاجر راجستر شده از پاکستان عودت نه کرده است و این همزمان شد با اجرایی شدن کامل «وقفه زمستانی» در برنامه عودت مهاجرین که بر اساس آن مهاجرین راجستر شده به کشور شان عودت داده میشوند. در همین زمان مشخص، سازمان بین المللی مهاجرت، گزارش کرد که تنها ۲۰۳۲ افغان فاقد اسناد از پاکستان برگشت نموده یا رد مرز شده است که این که یک رقم بالنسبه پایین را نشان میدهد.

با جود تعهد کمک، اغلب آنانی که از قبل برگشته اند ناگزیرند خود برای مشکلات شان چاره ای بیابند. با فرا رسیدن زمستان اغلب آنانیکه بینواترند با نبود سرپناه، عدم اشتغال و فقدان معاونتها روبرو میباشند.

۱- بین سالهای ۱۳۵۷ تا ۱۳۷۰بیش از شش ملیون مهاجر افغان وارد خاک پاکستان وایران شدند. ارتش سرخ شوروی، جنگهای داخلی وسایرجنگها عامل عمده این مهاجرت بود. ارقام نشان میدهد که بعد از خروج ارتش شوروی از کشور درسال ۱۳۶۷  دو ملیون مهاجر افغان به کشورشان برگشتند، هر چند درشروع سال، خشونت های محلی وجناحی و به تعقیب آن ورود طالبان وگرفتن بعضی از مناطق توسط آنها زمینه را برای برگشت مهاجرین سخت تر نمود. با مداخله و رهبری امریکا ارقام بیجا شده گان بیشتر شد و مهاجرین بیشتری برگشتند که خشونت ها و وضعیت خراب که در خارج داشتند و همچنان تبلیغات گسترده ی که صورت میگرفت بر روند برگشت شان تاثیر داشت. در ماه اسد ۱۳۹۴، بازرس ویژه برای افغانستان – سیگار می گوید: موجودیت فساد ونبود ظرفیت های اداری ومشکلات اداری مانع اجرای برنامه های مربوط به مهاجرین در درازمدت گردیده است.

-۲کشته شدن  طراح حمله بر مکتب نظامی در پشاور پاکستان، درحمله هوایی نیروهای امریکایی در ماه سرطان  ۱۳۹۵ در افغانستان تایید شد. پیش ازین نیز دستگیری مظنونین در افغانستان توسط مقامات امنیتی محلی آن کشور پس از پیدا شدن سرنخی از پاکستان، صورت گرفته بود.

-۳ در ابتدا دولت پاکستان برای مهاجرین افغان کارت مهاجرت که مدت اعتبار آن دو سال و یا بیشتر از آن بود، توزیع نمود. اولین کارت مهاجرت درسال ۱۳۸۵ توزیع گردید که تا قوس ۱۳۸۷ اعتبار داشت، این کارت ها برای بار دوم تا الی جون ۱۳۹۱ تمدید گردید و برای بار سوم الی جدی ۱۳۹۴ تمدید شد. پالیسی توزیع کارت مهاجرت درسال ۱۳۹۵، هنگامیکه دولت پاکستان تمدید کارت های مهاجرت را برای یک مدت خیلی کوتاه آغازکرد، بیشتر غیر منظم و غیر قابل منتظره شد. در ابتدا کارت ها الی جوزا ۱۳۹۵ تمدید شد، بار دوم الی قوس ۱۳۹۵ و در اخیر الی حوت۱۳۹۵   تمدید گردید. حدودآ یک و نیم ملیون افغان در پاکستان راجستر و کارت مهاجرت اخذ نموده اند.

۴-  درماه سرطان سال ۱۳۹۵، سفیر پیشین آمریکا در افغانستان (زلمی خلیلزاد) دریک جلسه کانگرس آمریکا  خواهان وضع تحریم علیه پاکستان شد، که به دنبال آن دوسناتور آمریکایی لایحه ی را در کانگرس پیشنهاد کردند، که مردم  در بخش های از هند و افغانستان ازین طرح پشتبانی نمودند.

۵- اشرف غنی در سخنان افتتاحیه کانفرانس شهر امریتسر هند، یک رویکرد چند جانبه را برای مبارزه با تروریزم پیشنهاد نمود.

او گفت: پیشنهاد ما این است تا یک کشور آسیایی و یا یک نهاد بین المللی هریکی مورد قبول کشورهمسایه ما (پاکستان) باشد، فعالیت های تروریستی در دوسوی مرز را بررسی نماید. او همچنان گفت: نخواسته است تا در بازی محکوم کردن سهیم شود. این بیانیه درنشریه امریتسر هند نیزنشرشد که در آن همه اشتراک کنندگان بشمول پاکستان حمایت و پشتبانی شان را از ابتکار افغانستان برای برعهده گرفتن رهبری ایجاد یک استراتیژی منطقه ی مبارزه با تروریزم اعلان کردند. آنان همچنان خواهان کمک و همکاری منطقه ی و بین المللی جهت نابود سازی کامل تمام انواع و اقسام تروریزم ولانه ها و پناه گاه های امن شان در قلب آسیا گردیدند.                            همچنان در سند نام تعدادی از گروه های تروریستی ذکر گردیده که اکثرشان در پاکستان فعالیت دارند، سرتاج عزیز، مشاور ارشد سیاست های خارجی پاکستان که در آن کانفرانس حضورداشت، نیز آن تصمیم را عادلانه توصیف نموده گفت: فرهنگ محکوم کردن باید خاتمه یابد.

۶- یک تحلیل گر هندیآنچه را کهدرختم جلسه امریتسر اتفاق افتاد توضیح داده است که برای هند چند نتیجه داشت وضرورت مارا براورده ساخت: ازلحاظ دیپلوماتیک پاکستان به انزاوا کشیده شدیعنی کنار گذاشته شد ورابطه ییکه با کشورهمسایه اش افغانستان داشت بهم خورد یا حداقل به تیرگی گرایید.بعد از تحریم نمودن کانفرانس سارک درپاکستان، این دومین تلاش موفقانه هند در سال جاری است که توانسته پاکستان را منزوی ساخته و به همکاری با تروریزم نسبت دهد.

۷- در ۲۴ جوزا ۱۳۹۵نظامیان سرحدی افغانستان و پاکستان در مربوطات تورخم باهم درگیر شدند  و بعد از این حادثه مقامات پاکستانی در مرز تورخم، دروازه نصب نمودند. جنرال ایوب حسین خیل، قوماندان سرحدی زون شرق به خامه پرس گفت: درحین جنگ یک افغان کشته شده وپنج تن دیگر زخمی شده اند که این زد وخوردها چندین ساعت ادامه داشت. ومقامات پاکستانی اعلان کردند که درنتیجه این تیر اندازی یک نظامی پاکستانی کشته شده است.

پای:

بیاکتنې:

دا مقاله په وروستي ځل تازه شوې وه ۲۵ ثور / غويی ۱۳۹۹

لیکوالان:

یلینا بیلیتسه

نور د دې لیکوال څخه