روند تعیین نتیجه ی انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۸ افغانستان وارد آخرین مرحله ی خود گشته است. کمیسیون مستقل شکایات انتخاباتی کار رسیدگی به ۶۲۹۲ شکایت استینافی که علیه تصمیم دفاتر ولایتی آن کمیسیون ثبت شده ، را آغاز نموده است. کمیسیون مذکور ۱۵ روز فرصت دارد تا در مورد این شکایات قرار خود را صادر نماید با این وجود به نظر می رسد که کمیسیون، احتمالا نیاز به زمان بیشتری خواهد داشت، زیرا حل سخت ترین مسایل به این آخرین مرحله ی رسیدگی به شکایات محول شده است. علاوه بر آن، احتمالا کمیسیون خواهان بازشماری برخی از صندوق ها می شود که آن هم فیصله ی نهایی را به تأخیر خواهد انداخت. روند رسیدگی به شکایات بویژه از سوی دو تیم پیشتاز این دور انتخابات به دقت تحت نظر است، زیرا حتا یک تغییر اندک در تعداد و توزیع آرا، می تواند نتایج انتخابات را تغییر دهد. علی یاور عادلی، همکار شبکه ی تحلیل گران افغانستان، به برخی از سوالات مطرح پیرامون نتایج روند رسیدگی به شکایات، پاسخ می دهد.
توضیح عکس: شش کمشنر کمیسیون مستقل شکایات انتخاباتی، به شمول یک عضو بین المللی و رییس دارالانشای آن (در سمت راست) از ثبت ۶۲۹۲ درخواست استیناف طلبی در تاریخ ۱ دلو ۱۳۹۸، خبر می دهند.
۱.اولین مرحله ی رسیدگی به شکایات انتخاباتی چگونه گذشت؟
ماده ۹۱ قانون انتخابات زمان بندی های زیر را در مورد درج شکایات نسبت به نتایج اولیه ی انتخابات تصریح می نماید:
-سه روز کاری جهت ثبت هر نوع شکایت و یا اعتراض از سوی کاندیدها و یا نمایندگان آنها
-دفاتر ولایتی کمیسیون مستقل شکایات انتخاباتی ۱۵ روز وقت دارند تا فیصله شان در مورد شکایات را نهایی و منتشر سازند.
-کاندید ها و یا نمایندگان آنها ۳ روز وقت دارند تا اعتراض و استیناف طلبی شان علیه تصمیم دفاتر ولایتی کمیسیون مذکور را در دفتر مرکزی کمیسیون درج نمایند.
-دفتر مرکزی کمیسیون مستقل شکایات انتخاباتی ۱۵ روز وقت دارد تا به شکایت های استینافی وارده، رسیدگی کند.
کمیسیون مستقل انتخابات نتایج اولیه انتخابات ۶ میزان ۱۳۹۸ را سه ماه بعد از انتخابات در تاریخ ۱ جدی ۱۳۹۸ اعلان کرد. در همان روز، کمیسیون شکایات انتخاباتی، طی یک کنفرانس خبری از آمادگی جهت دریافت شکایات اطلاع داد که به گفته آن ، دریافت شکایات سر از دوم جدی ۱۳۹۸ آغاز و به مدت سه روز ادامه خواهد داشت (گزارش شبکه ی تحلیل گران را اینجا مطالعه نمایید.) پس از گذشت سه روز، زهره بیان شینواری، رییس کمیسیون مذکور طی یک کنفرانس مطبوعاتی در تاریخ ۵ جدی گفت که کمیسیون حدود ۱۶۵۰۰ شکایت را ثبت نموده است. ۱۴۰۰۰ شکایت در مورد انتخابات در ۳۳ ولایت ثبت شده و حدود ۲۳۰۰ شکایت نیز در دفتر کابل درج شده است. وی اضافه کرد که حدود ۸۰۰۰ شکایت توسط تیم ثبات و همگرایی تحت رهبری عبدالله عبدالله ، رییس اجراییه، مطرح شده و ۴۴۰۰ شکایت نیز توسط تیم صلح و عدالت تحت رهبری گلبدین حکمتیار و بیش از ۳۰۰۰ شکایت نیز توسط تیم دولت ساز، تحت رهبری رییس جمهور اشرف غنی، و ۱۵ شکایت نیز توسط تیم امنیت و عدالت به رهبری رحمت الله نبیل به ثبت رسیده است. (به گزارش شبکه ی تحلیل گران بنگرید.)
جدول ۱: دسته بندی شکایات بر اساس تیم های انتخاباتی
شماره تعداد شکایات تیم انتخابات
۱ ۸۰۰ ثبات و همگرایی
۲ ۴۴۰۰ صلح وعدالت اسلامی
۳ ۳۰۰۰ دولت ساز
۴ ۱۵ امنیت و عدالت
منبع: شبکه ی تحلیل گران افغانستان با استفاده از معلومات ارایه شده در کنفرانس رسانه ای کمیسیون شکایات انتخاباتی در تاریخ ۵ جدی ۱۳۹۸
قطب الدین رویدار، کمشنر کمیسیون شکایات انتخاباتی در طی همان کنفرانس رسانه ای گفت که “حدود ۸۴ درصد شکایات و اعتراضات” مستقیما در دفتر مرکزی کمیسیون شکایات انتخاباتی در کابل ثبت شده اند. محمد قاسم الیاسی، رییس دارالانشاء و سخنگوی کمیسیون مذکور ابراز داشت که اینقدر تعداد زیاد شکایات ثبت شده در دفتر مرکزی کمیسیون در کابل (به جای دفاتر ولایتی مربوطه) دور از انتظار بوده است. وی ابراز داشت که ارسال این شکایات، جهت تصمیم به دفاتر ولایتی ذیربط، زمان گیر است.
۱.در مرحله دوم رسیدگی به شکایات انتخاباتی (تصمیم گیری توسط دفاتر ولایتی) چه گذشت؟
پس از ثبت شکایات، کمیسیون آنها را به ۱۶ گروه دسته بندی کرد. کمیسیون شکایات انتخاباتی در بولتن خبری خود ذکر می کند که شکایات را می توان بر اساس، ولایت، موضوع، ماهیت، اولویت و تکت انتخاباتی “تصنیف بندی” کرد. در تاریخ ۱۵ جدی ۱۳۹۸، شینواری، رییس کمیسیون مستقل شکایات انتخاباتی توضیح کرد که شکایات چگونه دسته بندی شده اند (جدول شماره ۲ را ملاحظه نمایید).
جدول شماره ۲: دسته بندی ۱۶۵۴۵ شکایت در ۱۶ کتگوری
شماره تعداد شکایت موضوع شکایت
۱ ۶۸۸۱ شکایت تفاوت رای بایومتریک با فورم نتایج
۲ ۱۱۹ شکایت افزایش آراء به نفع کاندید
۳ ۵۵۲ شکایت کاهش آراء به ضرر کاندید
۴ ۴ شکایت مربوط شمارش آراء یک کاندید به کاندید دیگر
۵ ۲۸۲ شکایت استعمال رای قبل از وقت معینه
۶ ۳۸۱ شکایت استعمال رای بعد از وقت معینه
۷ ۶۵۷ شکایت آرای بدون بایومتریک
۸ ۲۱۴۰ شکایت مربوط به ابطال محل رای دهی بدون دلیل
۹ ۳۹ شکایت مفقود شدن فورم نتایج
۱۰ ۳۶ شکایت نسبت به تغییر در فورم نتایج بعد از بازشماری
۱۱ ۱۳۳۸ شکایت آرای مشکوک
۱۲ ۲۹ شکایت ناشی از دستگاه بایومتریک
۱۳ ۱۳۸۰ شکایات غیر موجه
۱۴ ۴ شکایت جانبداری کارمندان کمیسیون در پروسه بازشماری
۱۵ ۳ شمارش آراء در غیاب ناظرین
۱۶ ۱۲۰۹ سایر موارد
منبع: جدول تهیه شده توسط شبکه ی تحلیل گران بر اساس بولتن شماره ۲۳ کمیسیون مستقل شکایات انتخاباتی
کمیسیون مذکور همچنان شکایتها را بر اساس ماهیت آنها طبقه بندی کرده است.
جدول ۳٫ دسته بندی شکایات بر اساس ماهیت آنها
شماره تعداد شکایت نوع شکایت
۱ ۱۳۷۱ تخطی های انتخاباتی
۲ ۴۳۰۳ تخلفات انتخاباتی
۳ ۳۲۷۲ جرایم انتخاباتی
منبع: جدول توسط شبکه ی تحلیل گران با استفاده از آمار ارایه شده ی کمیسیون در کنفرانس مطبوعاتی ۱۵ جدی ۱۳۹۸
سومین رده بندی بر اساس تأثیر شکایت بر نتایج انتخابات (جدول شماره ۴) می باشد. به نظر می رسد که دسته ی (الف) بیشترین تأثیر را در قبال تغییر نتیجه ی انتخابات دارد و دسته ی (د) کمترین اثر را.
جدول ۴: دسته بندی شکایات بر اساس میزان تأثیر آنها بر نتیجه ی انتخابات
شماره تعداد شکایت اولویت
۱ ۸۷۹۴ الف
۲ ۱۳۱۸ ب
۳ ۲۶۷۷ ج
۴ ۱۰۰ د
منبع: جدول توسط شبکه ی تحلیل گران با استفاده از آمار ارایه شده ی کمیسیون در کنفرانس مطبوعاتی ۱۵ جدی ۱۳۹۸
بولتن خبری کمیسیون هم چنین شامل نقشه ی ولایات است که نشان می دهد در هر ولایت چه تعداد شکایت درج شده است. همان طور که در جدول شماره ۵ ملاحظه می نمایید، ولایات با بیشترین تعداد شکایت عبارتند از: ننگرهار (۲۲۸۳)، قندهار (۱۹۲۴)، خوست (۱۵۸۵)، هلمند (۱۴۳۹)، کابل (۱۴۰۰۰)، پکتیا (۱۲۸۳) و پکتیکا (۹۹۷). جوزجان کمترین شکایت (۴) را داشته که سمنگان با ۱۷ شکایت پس از آن قرار می گیرد.
جدول شماره ۵: رده بندی شکایات مرتبط با نتایج ابتدایی انتخابات بر اساس ولایت
شماره ولایت تعداد شکایت
۱ ننگرهار ۲۲۸۳
۲ قندهار ۱۹۲۴
۳ خوست ۱۵۸۷
۴ هلمند ۱۴۳۹
۵ کابل ۱۴۰۰
۶ پکتیا ۱۲۸۳
۷ پکتیکا ۹۹۷
۸ بغلان ۵۵۳
۹ کنر ۵۰۳
۱۰ غزنی ۴۶۶
۱۱ لوگر ۳۶۰
۱۲ لغمان ۳۳۵
۱۳ غور ۲۹۷
۱۴ هرات ۲۷۰
۱۵ نیمروز ۲۶۵
۱۶ زابل ۲۴۳
۱۷ فراه ۲۱۵
۱۸ وردک ۲۰۷
۱۹ کاپیسا ۱۸۶
۲۰ تخار ۱۶۲
۲۱ بلخ ۱۵۸
۲۲ نورستان ۱۰۳
۲۳ پروان ۹۲
۲۴ فاریاب ۷۶
۲۵ بدخشان ۶۴
۲۶ کندز ۶۳
۲۷ دایکندی ۵۵
۲۸ ارزگان ۴۹
۲۹ بامیان ۳۶
۳۰ بادغیس ۲۵
۳۱ پنجشیر ۲۲
۳۲ سرپل ۲۱
۳۳ سمنگان ۱۷
۳۴ جوزجان ۴
منبع: جدول توسط شبکه ی تحلیل گران با استفاده از آمار ارایه شده ی کمیسیون در بولتن شماره ۲۳
۱.نتیجه ی فیصله دفاتر ولایتی کمیسیون مستقل شکایات انتخاباتی (ECC) چه بود؟
تصمیم دفاتر ولایتی کمیسیون شکایات انتخاباتی در تاریخ ۳۰ جدی ۱۳۹۸، در زمان مشخص و با وجود مشکلات قابل توجه کامل شد، (۱) و در تاریخ ۲۴جدی در یک کنفرانس خبری توسط کمیسیون شکایات انتخاباتی اعلام شد، که در آن رئیس کمیسیون شکایات انتخاباتی خانم شینواری اظهار داشت که دفاتر ولایتی کمیسیون شکایات انتخاباتی تصامیم زیر را اتخاذ نموده است:
- ۹۸۶۶ شکایت از ۱۶۵۴۵ شکایت به دلیل نداشتن شواهد و مدارک کافی رد شده است.
- ۱۸ شکایت منجر به اقدام اصلاحی شده است؛
- ۵۳۱۶ مرکزرای دهی در ۲۱ ولایت برای بازشماری ارجاع داده شدند؛
- آرای ۱۰۹ مرکز رای دهی باطل شدند؛
- ۷۵ تن به صورت نقدی جریمه شدند؛
- ۷۱ تن از وظیفه برکنار شدند؛
- ۳ شکایت به مراجع قضایی ارجاع داده شد؛ و
- ۱۱۱ شکایت استثنایی تشخیص شده اند ( به این معنی که، مواردی که دفاتر ولایتی کمیسیون شکایات انتخاباتی قادر به صدور فیصله در مورد آنها نمی باشد و به کمیسیون مرکزی شکایات انتخاباتی ارجاع داده شدند.)
در تاریخ ۱۷ جنوری، یاسین همراز، معاون رئیس دارالانشای کمیسیون مستقل شکایات انتخاباتی، به یک تن از اعضای شبکه ی تحلیلگران افغانستان گفت مراکز رای دهی باطل شده در حقیقت ۴۷ مرکز بوده است و نه ۱۰۹ مرکز. او همچنین بیان داشت ۶۲ مرکز اخذ رای از بدخشان، که برای بازشماری آرا ارجاع داده شده بودند، اشتباها شامل لیست مراکز آرای باطل اعلام شده است. بنابراین تعداد مراکز رای که برای بازشماری آرا ارجاع داده شده بودند، ۵۳۷۸ مرکز بوده است و نه ۵۳۱۶. کمیسیون شکایات انتخاباتی هیچ جزئیاتی درمورد اینکه چه تعداد آرا از ۴۷ مرکز رایدهی بی اعتبار بوده اند و یا کدام یک از نامزدها بیشترین تخلف را داشته اند، ارائه نداده است. آرای بازشماری شده که در زیر مورد بحث قرار خواهند گرفت، هنوز کامل نشده است، پس بنابراین بسیار زود است که میزان اثرگذاری آن روی نتایج انتخابات را، پیش بینی کرد.
جدول ۶ (برای وضوح بالاتر به اینجا مراجعه کنید) نمای کلی ازفیصله های ولایتی ( با جزئیات تصحیح شده توسط همراز) را نشان می دهد.
۱۱۱ شکایت استثنایی، به گفته ی کمیسیون مستقل شکایات انتخاباتی، شکایاتی هستند که کمیسیون مستقل شکایات انتخاباتی در ولایات تصیمی در مورد آنها صادر نکرده و یا به کمیسیون مستقل شکایات انتخاباتی مرکزی ارجاع داده شده است. آنها چهار ساحه مهم شکایات و تعداد زیادی از آرا را شامل می شوند: ۱۰۲۰۱۲ رای خارج از ساعت رای گیری، ۱۳۷۶۳۰ رای که مشکوک به نظر می رسند، تعداد نامعلومی از آرا که متأثر از تفاوت تعداد رای در دستگاه بایومتریک و اوراق نتایج می باشند، و آرای ۲۴۲۳ مرکز رایدهی که اطلاعات بایومتریک شان وجود ندارد. ( بر اساس گزارش رسانه ها اینجا و اینجا)
کمیسیون مستقل انتخابات این آرا را نیز در نتایج اولیه شامل کرده بود، که آرای ۲۹۸ مرکز از ۲۴۲۳ مرکز رایدهی که دستگاه بایومتریک و یا کارت حافظه ی آن گم شده و در نتیجه بدون اطلاعات بایومتریک هستند، را هم شامل می شده است. در تاریخ ۱۶ عقرب ۱۳۹۸، بر اساس فیصله ۱۰۵، کمیسیون مستقل انتخابات دستورِ بازرسی و بازشماری آرای ۲۴۲۳ مرکز رایدهی که دستگاه بایومتریک و یا کارت حافظه آن و در نتیجه اطلاعات بایومتریک آن مفقود شده، صادر کرده است. (گزارش شبکه تحلیلگران را اینجا ببینید). بعد از بازشماری و بازرسی، کمیسیون مستقل انتخابات تصمیم گرفت که اوراق نتایج ۲۹۸ مرکز از ۲۴۲۳ مرکز رای گیری باید پردازش شود، به این معنی که در آرای شمارش شده شامل شوند، چون بازشماری و بررسی نشان می دهد که اوراق رای دهی این محلهای رای دهی استیکر تایید بایومتریک را دارند و هیچ شکایتی علیه آنان ثبت نشده است، و دستگاه بایومتریک این ۸۲ مرکز رای دهی بررسی شده، که شامل ۱۷۴۶ شماره معلومات بایومتریک هستند. (آنها توضیح نداده اند که چگونه و در کجا وسایل بایومتریک را یافتند، فیصله شماره ۱۱۶ را در تاریخ ۳۰ قوس ۱۳۹۸، به دری در اینجا ببینید). دو تن از کمیشنرهای کمیسیون مستقل انتخابات، مولانا محمدعبدالله و مسافر قوقندی، از امضای این فیصله خود داری کردند.
دفاتر ولایتی کمیسیون شکایات انتخاباتی در عوض، دستور داد تا آرای ۵۴۰۰ مرکز رای دهی بازشماری شود. آقای الیاسی دبیر و سخنگوی کمیسیون شکایات انتخاباتی، در کنفرانس خبری به تاریخ۲۴ جدی ۱۳۹۸ بیان کرد که برنامه ی بازشماری آرا تا دو روز دیگر با کمیسیون مستقل انتخابات در میان گذاشته خواهد شد. حالا، با گذشت بیش از یک هفته، بازشماری هنوز شروع نشده است.
۱.مرحله سوم روند رسیدگی به شکایات – ثبت درخواست تجدید نظر علیه فیصله های کمیسیون شکایات انتخاباتی_ چگونه پیش می رود؟
بر اساس قانون انتخابات، شاکیان می توانند درخواست تجدید نظرشان را با کمیسیون شکایات انتخاباتی در مورد فیصله های اعلام شده، در میان بگذارند و مدت درخواست تجدید نظر تا ۲۰ جنوری ادامه داشت. بر اساس صحبت های معاون سخنگوی کمیسیون، زرمینه کاکر، فیصله ها در سه ولایت کابل، خوست و پکتیا – در تاریخ ۲۵ جدی ابلاغ شد. بنابراین این دوره تمدید شد تا حق تجدیدنظر تیم های انتخاباتی ضایع نگردد. ( گزارش رسانه ها را اینجا بنگرید. )
رئیس کمیسیون شکایات انتخاباتی، شینواری، در یک کنفرانس خبری (ویدیو را در اینجا ببینید)در تاریخ ۱ دلو بیان داشته که ۶۲۹۲ درخواست برای تجدید نظر داده شده است. بالاترین میزان درخواست تجدیدنظر به ترتیب در کندهار (۱۵۷۳)، پکتیا (۸۵۳)، ننگرهار(۸۱۸)، خوست(۷۷۲)، کابل(۵۰۵) و پکتیا (۴۸۵) ثبت شده است. هیچ درخواست تجدید نظری در پنج ولایت پروان، میدان وردک، تخار، جوزجان و بادغیس ثبت نشده است.
جدول ۷ ( مشاهده با وضوح بالاتر) نتایج فیصله ۱۶۵۴۵ شکایات ثبت شده هر ولایت را که می تواند روی نتایج انتخابات تاثیرگذار باشد، همچنین تعداد درخواست های تجدید نظر را نشان می دهد. مجموع شمار فیصله ها به این ترتیب است: ۹۸۶۴ شکایت رد شده است، در ۵۳۷۸ مرکز رای دهی دستور به بازشماری داده شد، آرای ۴۷ مرکز باطل اعلام شد، و ۱۱۱ مورد استثنایي به مرکز ارجاع داده شد.
خانم شینواری ابراز داشته است که دفتر مرکزی کمیسیون شکایات انتخاباتی این درخواست های تجدید نظر را طی پروسه ذیل پیگیری می کند: طبقه بندی، بازرسی، تجزیه و تحلیل، بررسی دقیق، تصمیم گیری، اطلاع رسانی و اجرای فیصله. خانم شینواری همچنین بیان داشت که کمیسیون شکایات انتخاباتی تا کنون در رابطه با فیصله های دفاتر ولایتی کمیسیون شکایات انتخاباتی، هیچ تصمیمی اتخاذ ننموده است.
سید قطب الدین رویدار، کمیشنر کمیسیون شکایات انتخاباتی بیان داشت که همه ی درخواست های تجدیدنظر توسط سه تکت انتخاباتی اصلی ثبت شده است – تکت انتخاباتی ثبات و همگرایی به رهبری رئیس اجراییه عبدالله عبدالله، دولت ساز به ریاست رئیس جمهور غنی، و صلح و عدالت اسلامی به رهبری گلبدین حکمتیار- اما جزئیاتی در مورد اینکه چه تعداد درخواست تجدید نظر از طرف هر تکت صورت گرفته، ارائه نشده است.
با این حال دو تیم اصلی، تعداد استیناف طلبی هایشان را منتشر کردند. درتاریخ ۲۹ جدی ، نور رحمان اخلاقی یکتن از اعضای تیم انتخاباتی ثبات و همگرایی عبدالله، در پست فیسبوکش نوشت که تیم آقای عبدالله پروسه ی درخواست تجدید نظر را کامل و ۴۳۷۰ شکایت را در کمیسیون مرکزی شکایات انتخاباتی ثبت کرده است. احمد فولاد همدرد یک تن از سخنگویان تیم دولت ساز برهبری رئیس جمهور غنی، به روزنامه ی هشت صبح گفته است که تیم آنها ۱۱۶۴ درخواست تجدید نظر به کمیسیون شکایات انتخاباتی ارسال کرده است. اگر این ارقام درست باشد، به این معناست که از مجموع ۵۵۳۲ درخواست تجدیدنظر که توسط دسته های انتخاباتی به ثبت رسیده، ۷۵۸ آن به تکت حکمتیار تعلق میگیرد.
الیاسی دبیر و سخنگوی کمیسیون شکایات انتخاباتی بیان کرده که درخواستهای تجدید نظر حول موضوعات زیر هستند: تفاوت بین اطلاعات بایومتریک و آرای ثبت شده در اوراق نتیجه، آرای خارج از ساعات رای گیری، آرای بدون اطلاعات بایومتریک، آرای مشکوک و تفاوت نسبتا اندک آرا (بین یک تا پنج رای).
در حالیکه در تاریخ ۲۴ جدی الیاسی کمیشنر کمیسیون شکایات انتخاباتی در یک کنفرانس خبری اعلام کرد که کمیسیون شکایات انتخاباتی طی دوروز برنامه بازشماری را با کمیسیون مستقل انتخابات در میان می گذارد، اما در تاریخ اول دلو در کنفرانس خبری بیان کرد که آنها تا کنون در حال بحث و گفتگو هستند که آیا آرای ارجاع شده توسط دفاتر ولایتی کمیسیون شکایات انتخاباتی به بازشماری، بلافاصله بازشماری شوند و یا بعد از اینکه دفتر مرکزی کمیسیون شکایات انتخاباتی درخواست های تجدید نظر نسبت به فیصله های ناظر بر بازشماری آرا را رسیدگی کرد. او گفت که کمیسیون شکایات انتخاباتی تا کنون هیچ تصمیمی اتخاد ننموده است، اما بعد از طبقه بندی درخواستهای تجدیدنظر، آنها می توانند به درک بهتری راجع به تعداد مراکز رای دهی مستلزم بازشماری و زمان انجام آن برسند.
وی همچنین بیان کرد که دفاتر ولایتی کمیسیونهای شکایات انتخاباتی نسبت به شکایت های یک سان، فیصله های مختلف کرده اند. برای مثال، در مورد شکایات علیه آرای داده شده در خارج از زمان رای گیری، در بعضی ولایات کمیسیون شکایات انتخاباتی آنها را شامل موارد استثنایی دانسته که باید به کابل ارجاع شوند، بعضی از دفاتر آنها را رد کرده اند، بعضی آنها را تایید کرده و بعضی آنها را به مرکز اخذ رای برای بازشماری ارجاع داده اند. براساس گفته های وی، اگر آنها اکنون بازشماری کنند، قادر به اجرای تنها یکی از این تصمیمات هستند. بنابراین، او گفت، کمیسیون شکایات انتخاباتی نیازدارد که ابتدا تصامیم را متمرکز و یک سان کند. (۳) متمرکز کردن فیصله های مختلف در مورد یک طبقه از شکایات بیانگر این است که شمار صندوق های رای ارجاع شده برای بازشماری می تواند به میزان قابل توجهی بالا و یا پایین برود.
یوسف رشید، رئیس اجرائیوی بنیاد انتخابات آزاد و عادلانه افغانستان (فیفا)، در گفت و گو با شبکه ی تحلیلگران افغانستان در تاریخ ۲ دلو ۱۳۹۸، از کمیسیون شکایات انتخاباتی به خاطر عدم ابلاغ موضع رهنمودی و اصولی به دفاتر ولایتی آن کمیسیون درمورد چگونگی برخورد با انواع عمده ی تفاوت آرا، انتقاد کرد. او گفت اگر کمیسیون شکایات انتخاباتی موضع واضح تری در مورد آرا اتخاذ میکرد، دفاتر ولایتی آن کمیسیون هم تصامیم واحدی می گرفتند. رشید معتقد است که تصامیم مختلف در مورد یک نوع از شکایتها در پروسه انتخابات پارلمانی هم اتخاذ شده بود، اما از آنجا که حوزه انتخابیه برای انتخابات ریاست جمهوری کل کشور است، تشخیص تکت های انتخاباتی مختلف آسان تر است، زیرا کاندیدها پروسه ی رسیدگی به شکایات را در تمام ولایات تحت بررسی و نظر دارند. (اما در مورد انتخابات پارلمانی، با توجه به این که حوزه انتخابات ولایت بود، این تناقض در تصمیم دفاتر ولایتی کمیسیون واضح نشد.)
حال چه خواهد شد؟
کمیسیون شکایات انتخاباتی رسما ۱۵ روزکاری – از تاریخ اول دلو- وقت دارد تا در مورد ۶۲۹۲ شکایت استینافی در ۲۹ ولایت توسط سه تکت انتخاباتی تصمیم بگیرند. اگر همه چیز طبق برنامه پیش رود، باید نتیجه ی تصمیم کمیسیون تا تاریخ ۱۹ دلو، اعلام شود.
اما دفتر مرکزی کمیسیون مستقل شکایات انتخاباتی با چندین مشکل مواجه است. ابتدا لازم است تا این بهم ریختگی ناشی از تصمیم دفاتر ولایتی کمیسیون ارزیابی شود. همان طور که قبلا نیز گفته شد، دفاتر ولایتی کمیسیون شکایات انتخاباتی چهار تصمیم مختلف تنها در مورد شکایات مرتبط با آرایی که در زمان خارج از وقت رسمی انتخابات وارد صندوق شده، اتخاذ کرده اند.
دوم، دفتر مرکزی کمیسیون شکایات انتخاباتی باید تصمیم های قاطعی در مورد چندین بلاک رای سرنوشت ساز، اتخاذ کنند که تکت های انتخاباتی، بویژه تیم رییس اجراییه عبدالله، در مورد آنها نزاع دارند. این آرای مورد مناقشه، شامل ۱۰۲۰۱۲ رایی می شود که خارج از زمان رسمی انتخابات در صندوق ها ریخته شده اند، ۱۳۷۶۳۰ رای “مشکوک” و نیز آرای ۲۹۸ مرکز رای دهی. شاید برخی از دفاتر ولایتی کمیسیون شکایات انتخاباتی، شکایتها در مورد این آرا را مردود شمرده، برخی نیز شاید خواهان بازشماری این آرا شده اند و نیز برخی شاید، تصمیم گیری در مورد آنها را به دفتر مرکزی کمیسیون محول کرده اند. به هر صورت احتمالا همه ی این تصمیم ها با استیناف طلبی از سوی کاندیدهای مختلف مواجه شده اند و لازم است تا کمیسیون در مورد هریک از این شکایات تصمیم اتخاذ نماید، اما کمیسیون هم چنان می تواند در مورد قضایای مشابه، تصمیم واحد اتخاذ کند (که شامل معتبر دانستن و یا معتبر نداستن این مجموعه های رای همراه با بازشماری و یا بدون بازشماری باشد.)
سوم، کمیسیون شکایات انتخاباتی باید در اسرع وقت لیست نهایی مراکز رای دهی را که نیاز به بازشماری دارند، اعلان کنند. تا به حال، دفاتر ولایتی کمیسیون خواهان بازشماری آرا در ۵۳۷۸ مرکز رایدهی شده اند. به نظر می رسد که نسبت به این تصمیم نیز اعتراض و استیناف طلبی خواهی شده است. کمیسیون باید در مورد این لیست و احتمال افزایش و یا کاهش آن نیز، تصمیم بگیرد و هرگاه کمیسیون سرانجام تصمیم خود را در مورد بازشماری آرای مراکز انتخاباتی اعلام کند، بازشماری باید صورت گیرد و این امر نیز نیازمند زمان است.
بنابراین روند رسیدگی به شکایات، به لحاظ طرزالعمل قانونی، در حالی به آخرین مرحله می رسد که بسیاری از مسایل دشوار در مورد نحوه ی رسیدگی به تعداد زیاد آرای مشکوک، آرای مورد منازعه و یا آرایی که با بی نظمی گردآمده، نیازمند تصمیم می باشند. با توجه به سردرگمی و ابهام در مورد پروسه ی رسیدگی به شکایات و نیز با در نظرداشت سوالات لاینحل پیرامون چگونگی رسیدگی به این مسایل دشوار توسط کمیسیون، نمی توان به آسانی پیش بینی کرد که آیا هنوز هم می توان منتظر یک برنده در دور اول انتخابات بود و یا باید برای برگزاری دور دوم انتخابات، آماده شد. آرای رییس جمهور غنی با اختلاف اندکی (کمتر از ۱۲۰۰۰ رای) در نتایج اولیه ی انتخابات از حد ۵۰ درصد آرا- که برای برنده شدن لازم است- گذشت (به تحلیل شبکه در این مورد بنگرید.) نا معتبر کردن هر یک از این مجموعه ی آرای مورد منازعه – و یا حتا تصمیم های کم دامنه تر- می تواند به آسانی سهم آرای غنی را به پایین تر از حدنصاب لازم، تقلیل دهد.
(۱)در پروسه ی رسیدگی به شکایات انتخاباتی، کمیسیون مستقل شکایات انتخاباتی نسبت به عدم همکاری کمیسیون انتخابات شاکی بوده است. به طور مثال در تاریخ ۱۶ جدی ۱۳۹۸، چمن شاه اعتمادی، رییس دارالانشای کمیسیون شکایات انتخاباتی، کمیسیون انتخابات را متهم کرد که برای در اختیار گذاشتن رمز ورود به حساب کاربری سیستم های کامپیوتری کمیسیون انتخابات تعلل می ورزد. وی ابراز داشت که دسترسی دفترهای ولایتی کمیسیون شکایات انتخاباتی به مرکز اطلاعاتی کمیسیون انتخابات مهم است و “اگر دفترهای ولایتی کمیسیون شکایات به سیستم مرکزی کمیسیون مستقل انتخابات دسترسی نداشته باشند، شکایات ناشی از اختلاف آرای بایومتریکی با آرای بدون بایومتریکی را رسیدگی نخواهند کرد.” کمیسیون انتخابات، اما در پاسخ گفته است که آنها طبق تفاهم نامه ی امضاء شده میان دو کمیسیون اقدامات لازم را اتخاذ کرده اند، و احزاب سیاسی و نیز شرکت درملوگ (شرکتی که تکنالوژی استفاده از بایومتریک را فراهم آورده است) به هر کاندید یک پسورد و حساب کاربری و به کمیسیون شکایات انتخاباتی دو پسورد و حساب کاربری داده است. با این حال اعتمادی گفت که این دو حساب کاربری و پسورد آنها صرفا جهت استفاده ی دفتر مرکزی کمیسیون شکایات می باشند و قابل استفاده در دفاتر ولایتی کمیسیون شکایات نیستند. چنین وضعیتی می تواند، همان گونه که فیاض، معاون سخنگوی کمیسیون شکایات انتخاباتی اظهار داشته است، منجر به “ضایع شدن حق استیناف‌خواهی نامزدان ” گردد. چرا که تصمیم در مورد شکایت ناشی از تفاوت آمار معلومات بایومتریک رأی‌دهنده‌گان با آمار فرم کاغذی نتایج آرا به دفتر مرکزی کمیسیون شکایات انتخاباتی راجع می شود و در آنجا تصمیم نهایی در مورد آنها اتخاذ خواهد شد.
(۲)گویا زمان ثبت شکایات استینافی نسبت به تصمیم هر دفتر ولایتی کمیسیون، به محض اختتام تصمیم گیری توسط دفاتر ولایتی شروع می شود. به طور مثال در تاریخ ۲۱ جدی ۱۳۹۸ فیاض معاون سخنگوی کمیسیون شکایات انتخاباتی در گفتگو با هشت صبح ابراز داشت در پنج ولایت شماری از دسته‌های انتخاباتی خواستار تجدید نظر نسبت به فیصله ی دفاتر ولایتی کمیسیون شکایات شده‌اند. او گفت: «در پنج ولایت ۳۹ مورد استیناف‌خواهی تا حالا شده است؛ ۲۸ مورد در ولایت زابل، ۲ مورد در ارزگان، ۳ مورد در سرپل، ۳ مورد در بدخشان و ۳ مورد دیگر در ولایت پنجشیر صورت گرفته است.» جهت توضیح بیشتر این روند، فیاض در گفتگو با محققین شبکه ی تحلیل گران ابراز داشت که هرگاه دفاتر ولایتی کمیسیون شکایات انتخاباتی در مورد یک شکایت تصمیم اتخاذ کرده اند، یک کاپی از تصمیم خود را به شکایت کننده، یک نسخه به شخص ذیربط و یک نسخه به دفتر ولایتی مربوطه و یک نسخه نیز به ناظران داده اند.
(۳)به نظر می رسد که تصمیم های متفاوت و متضاد دفاتر ولایتی کمیسیون شکایات انتخاباتی یکی از عوامل اصلی ثبت این تعداد زیاد درخواست بازنگری و استیناف می باشد. طبق گفته ی نور رحمان اخلاقی، یکی از اعضای تیم ثبات و همگرایی به رهبری عبدالله، در تاریخ ۲۹ جدی در صفحه ی فیسبوکش، کمیسیون مستقل شکایات انتخاباتی اکنون با این چالشها مواجه هست:
-در مورد شکایت‌های یک‌سان، کمیسیون های ولایاتی شکایات، تصامیم متفاوت گرفته اند و باید کمیسیون شکایات انتخاباتی این تصامیم را در روشنایی قانون انتخابات و لوایح و طرزالعمل‌های مربوط توحید نمایند.
-کمیسیونهای ولایتی شکایات به هر دلیلی، شکایت‌های وارد و مستند زیادی را غیر قابل سمع دانسته و رد کرده اند که برای تصفیه و تامین شفافیت آن کمیسیون باید دقت کافی به خرج دهد.
-بازشماری قبلی، (که زیر نظر کمیسیون انتخابات بود و در این مورد به تحلیل شبکه توجه کنید)، در موارد زیادی باعث تقلب مضاعف شد که مرتبط با آن شکایت درج شده است و اما ظاهرا کمیسیون انتخابات، به دلیل هراس از پیامدهای حقوقی قضیه، به شمارش مجدد آن مخالفت می‌کند که باید کمیسیون شکایات انتخاباتی قانون را مقدم بر فشارهای غیر قانونی جوانب ذیربط بداند.
– شناسایی آرای تقلبی و غیر تقلبی به اساس QR code reader که از سوی درمالوگ باید مجددا و به اساس تصامیم جدید به‌روز شود. در غیر این صورت آرایی که به صورت نسبی در گذشته جدا شده بود، دوباره وارد دور می‌شود
– تصمیم صریح در مورد آرای بدون بایومتریک و آرای خارج زمان رای دهی
– برخورد جدی کمیسیون شکایات انتخاباتی با عوامل تخلف،
کلید واژه ها: کمیسیون مستقل شکایات انتخاباتی، انتخابات، رییس جمهور، انتخابات ریاست جمهوری
ترجمه: ضیا مُبلغ
بیاکتنې:
دا مقاله په وروستي ځل تازه شوې وه ۱۵ ثور / غويی ۱۳۹۹
