در ادامه ی گزارش هایمان پیرامون انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۸، به مطالعه ی دقیق رای گیری در شهر کابل می پردازیم. با داشتن بیشترین رای دهنده گان ثبت نام شده، کابل نسبت به هر شهر و ولایت دیگری به لحاظ انتخابات حایز اهمیت بسیار است و با توجه به ترکیب جمعیت آن، تمایلات باشندگان آن برای رای دادن را نمی توان به آسانی پیش بینی کرد. ویلیام مالی، فرخنده اکبری، سرینجوی بوزه و نیشناک موتوانی، مهمانان خاص کمیسیون انتخابات افغانستان بودند که در این گزارش مشاهدات شان از روند رای دهی و نیز موارد متعدد کاستی های تخنیکی و مدیریتی را باز می گویند.
مشاهدات انتخاباتی، که اخیرا بسیار مورد توجه بوده، (۱) می تواند دستاوردهای مختلفی داشته باشد. این مشاهدات می تواند از جمله ی اقدامات برای اعتمادسازی رای دهنده گان در وضعیت متشنج محسوب شود. بویژه اگر مشاهدین، یک کانال ارتباطی با کسانی را فراهم سازند که می توانند نگرانی های رای دهنده گان را رفع و مشکلاتی که در روند انتخابات بروز کرده را رسیدگی نمایند. حضور مشاهدین در بعضی مواقع مانع تقلب انتخاباتی می شود، هرچند متقلبین با استفاده ی ابزارهای متعدد برای تقلب مصمم و در حین حال برخورد با تقلب انتخاباتی مسیولیتی دشوار است. (۲) احتمالا سود بهتر مشاهده ی انتخابات، شناسایی و درک مشکلات در طراحی (سیستم اداری) و یا اجرای یک پروسه انتخاباتی است. بنا” با در نظرداشت یافته های مشاهدین، مسئولین ذیربط می توانند این مشکلات را رفع و اصلاح کنند. بدین ترتیب، مشاهدات جدی از انتخابات می تواند و می بایست در تأمین شفافیت انتخابات ممد واقع شود، و این مفهوم اکنون محور بسیاری از گفتگوهای تخصصی و عمیق شده است. (۳)
نویسندگان، که سه تن آنان قبلا نیز تجربه ی مشاهده ی انتخابات افغانستان را دارند، از هفت مرکز رای دهی در شهر کابل دیدن نموده (شماره ی مراکز جهت حمایت از کارمندان ذکر نمی شود) و گزارش زیر را تهیه کرده اند. (جهت دیدن حوزه های پولیس در شهر کابل به معلومات شبکه تحلیلگران افغانستان در این زمینه رجوع کنید.)
حوزه چهارم پولیس (تایمنی)
ما قبل از فعالیت مرکز که طبق برنامه ساعت ۷ صبح باید آغاز می شد، آن جا رسیدیم. تعدادی از رای دهنده گان، قبلا آمده بودند و تا مدتی که ما آن جا بودیم، صف رای دهنده گان به طور قابل ملاحظه ای طولانی تر شد. بدون هیچ دلیل واضحی، مرکز رای دهی تا قبل از ساعت هفت صبح آماده ی فعالیت نبوده و سرانجام اولین رای در ساعت ۷:۲۸ دقیقه به صندوق ریخته شد. مبلمان و وسایلی که برای انتخابات لازم بود، در آن مکان وجود نداشت. بنا” کارمندان کمیسیون انتخابات تلاش کردند تا با استفاده از کارد آشپزخانه بست های فلزی که سرپوش وسایل حساس انتخابات با آن بسته بود، باز کنند. در این مرحله روشن نبود که چه کسی مسیولیت اجازه ی اقدامات لازم برای دیگران را دارد. چون کارمندانی که از کارد برای بازکردن صندوق ها استفاده می کردند، کارت شناسایی همراه نداشتند و یونیفورم های کارمندان انتخاباتی نیز در داخل بسته هایی بود که هنوز باز نشده بودند. هیچ علایم و یا تابلویی که رای دهنده گان را تا محل صندوق های رای دهی راهنمایی کنند در داخل بسته ی وسایل حساس وجود نداشته و کارمندان، مجبور بودند که خود چنان علایمی را آماده نمایند. مدیر مرکز رای دهی به مشاهدین ابراز داشت که آنها ساعت ۲ صبح روز انتخابات آموزش های لازم را دیده اند. به دلیل فقدان راهنمایی لازم، کارمندان نیز همانند رای دهنده گان مضطرب بودند و گمان می کردند که نبود راهنمایی های لازم مانع تحقق تواقعات رای دهنده گان می شود.
پس از آن که اولین رای دهنده ساعت ۷:۲۸ اجازه ورود به مرکز رای دهی را یافت، تا ۷:۴۵ دقیقه نتوانست رای دهد، چون او مجبور بود برای پیدا کردن نام اش چندین محل رای دهی را بگردد. سرانجام وی در ساعت ۷:۵۹ صبح پس از رای دادن، مرکز را ترک گفت. بر اثر معطل ماندن، جمعیت رای دهندگان رفته رفته بی قرار شدند. یک رای دهنده پس از اینکه به وی گفته شد، نامش در لیست وجود ندارد و باید بعدا دوباره به مرکز مراجعه نماید، خشمگین شد. یکی از مشکلات واضح این مرکز مربوط به دستگاه های شناسایی رای دهندگان بود. در چندین مورد، وقتی شماره ی رای دهنده را وارد دستگاه کردند، یک پیام مبنی بر اشتباه بودن شماره، در صفحه ی نمایش دستگاه ظاهر می شد و می بایست دستگاه را خاموش و دوباره روشن (ریبوت) می کردند تا شماره را بپذیرد. (۴) این وضعیت در تأخیر روند رای دهی در این محل بسیار نقش داشت.
در محل رای دهی زنان، مشکل متفاوتی بروز کرد. دو گروه مختلف زنان به مرکز آمدند که گمان می کردند از جانب کمیسیون انتخابات مأمور شده اند تا در این مرکز کار کنند. پس از مدتی ، نزاع لفظی میان آن دو گروه، رفته رفته رنگ قومی به خود گرفت. این وضعیت نشان می دهد که توظیف افراد و توزیع مسئولیت از سوی مدیران انتخاباتی، در مراکز رای دهی تا چه پایه حایز اهمیت است. هم چنین خانمی در محل موظف شده بود که نمی توانست نام اشخاص را از روی لیست رای دهندگان بخواند. وی ادعا داشت که عینک اش را در خانه فراموش نموده است.
در این مرکز بعضی از زنان رای خود را علامت نموده و می خواستند در صندوق بیاندازند اما از نشان شدن انگشت شان توسط رنگ خودداری می کردند. آنان ادعا داشتند که رنگ کردن انگشتان، باعث به خطرانداختن جان آنان توسط عناصر ضد دولتی –که مخالف برگزاری انتخابات اند- می گردد. با این وجود در چند مورد آنان توانستند رای بدهند.
وضعیت در این مرکز چنان آشفته بود که مشاهدین تصمیم گرفتند مرکز را ترک و بعدا دوباره در ساعت ۱۰:۲۰ رجوع نمایند تا دریابند آیا مرکز ترتیبات لازم را اتخاذ نموده است. در مجموع همه چیز روبراه شد اما برخلاف تصور ناظران، در آن موقع روز انتخابات تعداد رای های ثبت شده کمتر از ۱۰ فیصد کسانی بود که نام شان در فهرست رای دهنده ها ثبت شده بود. البته واضح نیست که چنین وضعیتی نشان دهنده ی عدم استقبال عمومی مردم از رای دادن است و یا رای دهندگان بعد از رجوع به این مرکز و مواجه شدن با وضعیتی آشفته، از رای دادن منصرف شده باشند.
حوزه دوم پولیس (کارته پروان)
ناظران زمانی به این مرکز رای دهی رسیدند که داکتر عبدالله، یکی از کاندیداهای انتخابات نیز جهت رای دادن، در حال ورود به آن مرکز بود. نماینده های رسانه ها گفتند که آنان چهل دقیقه قبل از حضور وی دراین مرکز مطلع شده بودند. این مرکز نسبت به نمونه قبل منظم تر بود و لیست رای دهنده ها نیز در وردی مرکز وجود داشت. مسایلی در شعبه رای دهی زنان مشاهده شد به طور مثال زنی از این که جهت ثبت مشخصات بایومتریک باید چادری اش را بردارد، شاکی بود. هم چنان مردی دریافت که نام و معلوماتش در لیست زنان درج شده است وی اجازه یافت تا رای دهد اما مدیر مرکز با احتیاط و اتخاذ تدابیر لازم برای تضمین شفافیت، در حضور نماینده های کاندیداها توضیح داد که چه اتفاقی افتاده و چرا به وی اجازه داده شد تا رای دهد.
حوزه سوم پولیس (سیلو)
این مرکز یکی از آرام ترین مراکزی بود که ناظران آن جا حضور یافتند، با این حال مشاهده ی آن، خالی از موضوعات جالب نبود. یکی از رای دهنده گان که کارمند عالی رتبه ارگ بوده و با یکی از ناظران نیز معرفت داشت، در انتخابات سال ۱۳۹۷ ثبت نام کرده بود و استیکر مناسب نیز در تذکره اش داشت، اما نامش در لیست رای دهنده ها و یا معلومات چاپ شده ی بایومتریک وجود نداشت و اجازه نیافت که رای دهد. وی تا ساعت ۳:۰۰ منتظر ماند بلکه بتواند رای دهد اما موفق نشد. برخی دیگر از رای دهندگان نیز در وضعیت مشابهی بودند و ناظران با رای دهندگانی روبرو شدند که در بغلان و کندز ثبت نام کرده بودند و می خواستند در این مرکز رای دهند و آنان استدلال می کردند که به دلیل تشدید نا امنی در بغلان و کندز، قادر به بازگشت به آن ولایات نیستند و نمی توانند در مراکزی که ثبت شده اند، رای دهند.
حوزه ۱۳ پولیس (دشت برچی)
با آنکه برخی از مراجعان در همین مرکز در سال ۱۳۹۷رای داده بودند، مشکل عدم وجود نام رای دهندگان در لیست، بسیار فراگیر بود. یکی از کارمندان کمیسیون انتخابات گفت که حدودا ۵۰۰ نفر به دلیل اینکه نام شان در لیست پیدا نشد، بازگردانده شدند. وی نام آنها را ثبت کرده و عکس تذکره شان را هم توسط کمره ی تلفونش ثبت کرده بود. نمایندگان کاندیدها که ناظر این مرکز بودند، با شکی عمیق به چگونگی وقوع این مسأله می دیدند. بعضی از رای دهنده گان نیز شاکی بودند که پس از پیدا نشدن نام شان در لیست رای دهنده ها، با آنان بی ملاحظه و بسیار توهین آمیز برخورد شده است. بعضی دیگر نیز می گفتند که کارمندان مرکز، سواد لازم برای یافتن نام رای دهندگان را ندارند و نمی توانند به سرعت نام آنان را بیابند.
به برخی از رای دهنده ها نیز گفته شده بود تا ساعت ۲:۳۰ صبر کنند تا بلکه دستوری مبنی بر اجازه رای گیری از آنها از مرکز بیاید. با بررسی بیشتر معلوم شد که به کارمندان یک کد جهت ثبت کردن مشخصات رای دهنده در دستگاه ثبت مشخصات بایومتریک داده شده بود و آنها می توانستند حتا اگر از قبل معلومات رای دهنده در آن دستگاه بارگزاری نشده، مشخصات رای دهنده را ثبت کنند. مسئولین کمیسیون انتخابات گمان می کردند که از این کد، برای ثبت مشخصات تعدادی معدود رای دهنده استفاده می شود. اما کارمندان متوجه شدند که از این کد نه به طور انفرادی، بلکه به گونه متواتر استفاده شده است. بنابراین می توان حدس زد که حتما رمزهای دیگری نیز در اختیار دیگر کارمندان وجود داشته و می توانستند برای درج مشخصات رای دهنده هایی که مشخصات شان قبلا در لیست نبوده، استفاده شود. مقصد کمیسیون از در اختیار گذاشتن آن رمز، شاید این بوده تا رای دهندهای انفرادی از رای محروم نشوند. اما کارمندان مراکز، نه به گونه انفرادی بلکه مکررا از این کد استفاده کرده بودند. در مواردی نیز به کارمندان دستور داده شد تا از آن کد به طور مکرر استفاده نکنند.
در یکی از مراکز رای دهی در تایمنی، یکی از کارمندان از چاقوی آشپزخانه برای بریدن بست های صندوق حاوی وسایل حساس انتخابات استفاده می کند. در این مرحله مشخص نیست که چه کسی مسئولیت چه کاری را دارد، زیرا شخصی که در حال بریدن بست صندوق مذکور است، هیچ کارت شناسایی از سویی کمیسیون انتخابات و یا واسکت مشخص را نداشت. زیرا همه ی این وسایل در داخل صندوق بوده است.
علاوه بر آن، نام تعدادی از زنان در لیست مردان پیدا شد و کسانی که نام شان در این لیست ها بود، اجازه یافتند تا در یکی از محل های رای دهی مردان، رای دهند.
حوزه ۱۳ پولیس (دشت برچی)
کارمندان مرکز رای دهی، در یکی از مناطق دورافتاده ی دشت برچی، نیز از حذف نام رای دهندگان در لیست گزارش دادند. کارمندان نیز از همان کد جهت درج مشخصات رای دهنده ها در دستگاه های ثبت مشخصات استفاده کردند، اما همانند مورد گذشته، آنها دستوری مبنی بر عدم استفاده مکرر از آن کد را دریافت نکردند.
در این مرکز یکی از کارمندان متوجه شد که نامش به جای فهرست مردان، در لیست زنان درج شده است و او تصمیم گرفت که رای ندهد.
حوزه اول پولیس (جاده میوند)
ناظران مطلع شدند که انتخابات در این مرکزتا ساعت ۵ عصر تمدید شده است اما زمانی که ناظران به آنجا رسیدند، هیچ رای دهنده ای آن جا نبود یعنی کمتر از ده درصد ثبت نام شده ها، رای داده بودند. نماینده ی یکی از کاندیدها گفت، کسانی که تذکره الکترونیک داشتند، نتوانستند رای دهند زیرا دستگاه های ثبت مشخصات بایومتریک آنها را شناسایی نکرد و فتوکاپی تذکره های سابق آنان نیز فاقد اعتبار بود. اما ناظران نتوانستند این مشکل را مستقیما مشاهده و ارزیابی کنند. در مورد استفاده از رمز دستگاه ها برای داخل کردن مشخصات کسانی که معلومات شان قبلا در دستگاه های مذکور بارگزارنشده است، کارمندان مرکز گفتند که به آنان دستور داده شده تا صرفا بعد از ساعت ۵:۰۰ از آن کدها استفاده کنند. یعنی وقتی که زمان رسمی رای گیری پایان یافته است کسانی که قبلا نام شان شناسایی نشده و باید دوباره رجوع می کردند.
حوزه دهم پولیس (قلعه فتح الله)
ناظران شاهد شمارش آرا بودند. از آنجا که در این مرکز نیز همانند دیگر مراکزی که مشاهده شده بود، تعداد رای دهندگان بسیار اندک بود. شمارش آرا به سرعت انجام و تا ساعت ۶:۰۵ حدودا یک ساعت بعد از بسته شدن مرکز، شمارش تکمیل شد. به نظر می رسید که شمارش به گونه ی حرفه ای و شفاف صورت می گیرد و نماینده ی کاندیدها می توانستند جریان شمارش را ملاحظه نمایند. کارمندان مرکز نیز مراحل مختلف شمارش را برای نمایندگان کاندید ها بگونه ی واضح بیان می داشتند.در پایان نیز، ورق نتیجه ی شمارش آرا به گونه ای حرفه ای و شفاف تهیه شد.
نتیجه
ناظران مطلع شدند که کمیسیون مستقل انتخابات اعلام کرد تا کسانی که نام شان در فهرست چاپ شده و یا در دستگاه ثبت مشخصات بایومتریک نیست اما تذکره شان قبلا استیکر داشته است، می توانند رای دهند. اما منطقا چنین تصمیمی بر خلاف سیستم انتخابات سال گذشته بود، زیرا در آن زمان صرفا کسانی دارای حق رای محسوب می شدند که قبلا نام شان در لیست رای دهنده ها درج شده اما اکنون رای دهنده ها با در دست داشتن سندی که خود تهیه می کردند، می توانستند رای دهند.
مشکل فقدان نام رای دهندگان در لیست، در سال گذشته نیز به روشنی مشاهده شده بود،هنوز رفع نشده است. بنا براین محروم کردن بعضی از رای دهنده ها از حق شان به دلیل مشکلات لوژستیکی و یا کاستی های مدیریتی نیازمند رسیدگی عاجل است. وقتی علی الرغم تمام تهدید های امنیتی، رای دهندگان به مراکز رای دهی می روند، حداقل توقع آنها این است که تعهد آنان را مشکلات مدیریتی و سازمانی ناکام نسازد.
ویراستار: کیت کلارک
پرفسور ویلیام مالی، استاد دیپلماسی در کالج آسیا -اقیانوسیه در دانشگاه ملی استرالیا است.
فرخنده اکبری، کاندیدای دکترا در کالج آسیا -اقیانوسیه در دانشگاه ملی استرالیا است و موضوع دکترایش نیز تمرکز بر روند صلح با طالبان در افغانستان و خمر های سرخ در کامبوج می باشد.
داکتر سرینجوی بوسه، دستیار پرفسور در سیاست و روابط بین الملل در دانشگاه نیوساوت ولز در شهر سیدنی است.
دکتر نیشناک موتوانی همکار مهمان در دانشگاه ملی استرالیا می باشد.
نویسندگان مراتب قدردانی خود را نسبت به کمیسیون مستقل انتخابات و کارمندان ریاست مستقل ارگانهای محل که مشاهدات انتخاباتی با همکاری آنان امکان پذیر گشت، ابراز می دارد.
۱) جهت معلومات در مورد اهمیت مشاهدات و نظارت انتخابات به این آثار مراجعه نمایید. Eric C. Bjornlund, Beyond Free and Fair: Monitoring Elections and Building Democracy(Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2004); Susan D. Hyde, The Pseudo-Democrat’s Dilemma: Why Election Observation Became an International Norm(Ithaca: Cornell University Press, 2011); Judith G. Kelley, Monitoring Democracy: When International Election Observation Works, and Why It Often Fails (Princeton: Princeton University Press, 2012).
۲) ویلیام مالی و میشاییل مالی، “خیزش تقلب های انتخاباتی: تنش و پیچیدگی ها، نزاع، امنیت و توسعه، جلد ۱۶، شماره ۱۶ ، ۲۰۱۶، صص ۶۵۳-۶۷۱
۳) به این اثر بنگرید : Why Electoral Integrity Matters(Cambridge: Cambridge University Press, 2014); Pippa Norris, Richard W. Frank, and Ferran Martínez i Coma (eds), Advancing Electoral Integrity (New York: Oxford University Press, 2014); Pippa Norris, Why Elections Fail (Cambridge: Cambridge University Press, 2015); Pippa Norris, Strengthening Electoral Integrity (Cambridge: Cambridge University Press, 2017).
۴) اینکه آیا چنان دستگاه هایی به رفع مسایل مرتبط با چالش شفافیت کمک می نماید و یا خیر، موضوع پیچیده ای است و نیازمند تحلیل های بیشتر می باشد. در این مورد به این آثار مراجعه نمایید. Joel D. Barkan, ‘Technology is Not Democracy’, Journal of Democracy, vol24, no3, 2013, pp156-165; Ali Adili, Afghanistan elections conundrum (21): Biometric identification likely to spawn host of new problems(Kabul: Afghanistan Analysts Network, 19 October 2018); Nic Cheeseman, Gabrielle Lynch and Justin Willis, ‘Digital dilemmas: the unintended consequences of electoral technology’, Democratization, vol25, no8, 2018, pp1397-1418.
ترجمه: ضیاء مبلغ
بیاکتنې:
دا مقاله په وروستي ځل تازه شوې وه ۱۵ ثور / غويی ۱۳۹۹
