فوتبال ورزشی که در افغانستان از محبوبیت زیادی برخوردار است امسال تیم های فوتبال بانوان افغان از سراسری کشور را در نخستین تورنمنت فوتبال بانوان که بطور زنده از پرده تلویزیون نشر میشد، به مصاف هم کشاند. هرچند تیم فوتبال بانوان کابل جام موفقیت را ازآن خود نمودند اما بازی آنقدر پرارزش برای همه بانوان بود، که حتی بازندگان تورنمنت تا آخرین دقایق بدون هراس از تیم مقابل بازی را ادامه بخشیدند. در این گزارش کیت کلارک از شبکه تحلیل‌گران افغانستان که در مراسم افتتاحیه این مسابقه حضور داشت درمورد تورنمنت فوتبال بانوان مینویسد. خانم کلارک همچنان در موردی مسابقات بیادماندنی فوتبال سال ۱۳۷۹ در رژیم طالبان، زمانیکه تماشاچیان از فرمان مسوولان امر بالمعروف و نهی عن المنکر طالبان امتناع ورزیدند، و نیز مسابقه جالب دیگری سال ۱۳۸۰ میان تیم افغان ها و آیساف در مقایسه با فوتبال کنونی بجرییات پرداخته است (پرونده فوتبال درافغانستان را اینجا بخوانید).
تیم های فوتبال بانوان کابل و بامیان
این دومین سال تورنمنت فوتبال زنان در افغانستان بود. نخستین مسابقه‌ی جام حذفی زنان در ماه میزان با مسابقات نهایی لیگ برتر مردان همزمان برگزار شده بود. هردو تورنمنت از سوی شرکت مخابراتی روشن تمویل و به طور زنده از سوی تلویزیون طلوع پخش گردید (۱). قهرمان نهایی این دور مسابقات، یعنی تیم کابل، از آنچه که “پیروزی کوبنده ی”شان بر تیم بامیان میتوان خواند، لذت بردند. حتا آنهایی که باختند، تا پایان با افتخار بازی کردند. تمامی بازیکنان با انگیزه و قاطعیت بازی کردند، دویدند و تا چورک پایانی دست از تلاش برنداشتند. اما دلایلی نیز برای این عدم توازن میان دو تیم وجود داشت. عادله بازیگر شماره ۵ تیم بامیان در این مورد می‌گوید:
« قبل از این مسابقه، من هیچ وقت چنین تجربه ای نداشتم. این برای نخستین بار بود که ما در یک میدان بازی کردیم. در بامیان چنین تسهیلات وجود ندارد. ما همیشه در جیمنازیوم بازی می کنیم. هرچند ما باختیم اما مهم نیست چون ما می‌آموزیم.»
هم چنان بیشتر بازی کنان تیم کابل عضو تیم ملی نیز هستند، در حالیکه بعضی از بازیگران بامیانی تازه با فوتبال آشنا می‌شوند: مثلا، کامله امیری، دفاع تیم دختران بامیان ۱۶ سال سن دارد و فقط شش ماه است که فوتبال بازی می‌کند.
برگزاری چنین مسابقه‌ای در روز سوم عید باعث کمرنگی هواداران فوتبال در استدیوم شده بود. چند نماینده از ولسی جرگه، مقامات دولتی، ژورنالیست‌ها، سفیر بریتانیا درکابل و سفیر افغانستان در پاکستان شامل کسانی بودند که در مسابقه حضور داشتند. از سوی دیگر، بیشتر علاقه‌مندان فوتبال در مسابقات لیگ برتر افغانستان که در جریان دوسه ماه ادامه دارد شرکت می‌کنند. بدون تردید، این احتمال هم وجود دارد که در مسابقات نهایی و نیمه‌نهایی میان تیم‌های بانوان هرات، بامیان، بلخ، و کابل تعداد هواداران فوتبال بانوان افزایش یابد. در همین حال، برگزارکننده‌ی این مسابقات امیدوار است که درآینده بتواند تیم‌های بیشتر از سایر ولایات را نیز در مسابقات بانوان دعوت کند.
فوتبال در سال‌های ۲۰۰۰، ۲۰۰۲ و ۲۰۱۵
این سومین مسابقه فوتبال در کابل است که در آن حضور می یابم و تماشای هر مسابقه به دلایل مختلفی برایم متفاوت و خاطره انگیز بوده است. در ماه اسد ۱۳۷۹مسابقه‌ی فوتبال میان تیم‌های فدارسیون بین‌المللی صلیب سرخ و تیم ولسوالی میوند را تماشا کردم، من تنها زنی بودم که در استدیوم مملو از مردان حضور داشتم. من در گزارشی که در آنزمان به بی بی سی فرستادم گفته بودم: «فوتبال وحشتناک بود، اما مسابقه به خودی خود پرشور وهیجانی از آب در آمد. مشارکت هزاران افغان علاقه‌مند فوتبال در استدیوم، منظره‌ای دیدنی و نادر بود. آنها حتی کف زدند- چیزی که در اینجا ممنوع است. اما مقاومت جسورانه‌تر از آن در راه بود.»
با نزدیک شدن وقت نماز مسئولان امر به معروف طالبان ناگهان وارد میدان شدند و بازی را متوقف کردند و دستور به ادای نماز دادند. این مسئولان حتا با شلاق هاییکه در دست داشتند نتوانستند تماشاچیان را وادار به ایستادن در صف نماز کنند. در نهایت، ناگزیر شدند با بازیکنان تفاهم کنند که در نتیجه‌ی آن، تعداد معدودی از تماشاچیان و مقامات رسمی صف بستند و به ادای نماز پرداختند. این یگانه نمونه‌ی از نافرمانی مدنی بود که در آن زمان مشاهده شد (۲). متأسفانه، ترجمه‌ی گزارش مناز صحنه‌ی مسابقه، در بخش پشتوی بی بی سی منتشر شد و سپس ملاعمر ورزش در اوقات نماز را ممنوع اعلام کرد. (۳)
۱۸ ماه بعد، در دلو سال ۱۳۸۰، شاهد برگزاری مسابقه‌ی دیگری میان تیم کابل متحد و یک تیم بین‌المللی بودم که از نیروهای تازه رسیده‌ی آیساف به فرماندهی بریتانیایی‌ها تشکیل شده بود. این بار نیز، مسابقه در استدیوم ملی برگزار شده بود. براساس پیشنهاد وزارت دفاع بریتانیا و حمایت انجمن فوتبال انگلستان، این مسابقه “بازی وحدت” نام داده شده بود. لاوری مک مینیمی، مدیر پیشین تیم فوتبال ایرلند شمالی، مربی‌گری تیم کابل متحد را بر عهده گرفت و در عین زمان، گری مابوت، بازیکنی که بی‌بی‌سی او را اسطوره‌ی سابق فوتبال نامیده بود، به عنوان مربی تیم آیساف برگزیده شد. نماینده‌ی نهاد تمویل‌کننده‌ی این مسابقه، نیک گالت، اظهار داشت: «این مسابقات فوتبال مثال جالبی‌است که نشان می‌دهد مسابقات چگونهمی‌تواند به شکل مثبتی برای آوردن مردم در کنار همدیگر به کار گرفته شود. این امیدواری وجود دارد که این برنامه‌ها کمک کند تا افغانستان به وضعیت عادی برگردد.» مسابقه با نتیجه ۳:۱به نفع آیساف به پایان رسید. اما تیم کابل متحد نیز بازی جالبی را به نمایش گذاشت: با ضربه‌ی فوق العاده زیبای دوچرخه‌ای دروازه‌ی تیم رقیب را باز کرد. هرچند بیرون از استدیوم وضعیت طور دیگر بود.
تعداد علاقه‌مندان بالاتر از گنجایش استدیوم بود. تعداد زیادی در بیرون صف کشیده بودند تا تکت به دست بیاورند. در همین حال، جمعیتی که بیرون مانده بودسخت عصبانی، خشن و پرخاش‌گر شده بود.
«تعدادی هم بالای دیوارها برآمده و باعث بی‌نظمی در صف‌های آیساف و اخلال امنیت در محوطه شدند. درنهایت، محافظان آلمانی برای برقراری نظم و امنیت مسابقه فرا رسیدند. فشار علاقه‌مندان از بیرون و تلاش نیروهای آیساف از داخل برای برقراری نظم و امنیت مسابقه همچنان ادامه داشت. نیروهای آلمانی با شدت تمام سعی داشتند تا تعدادی از علاقه‌مندان را عقب برانند، آن هم طوری که گویا با یک حریف واقعی روبرو هستند. نیروهای پولیس افغانستان، نیز وارد صحنه شده وبا شلیک های هوایی توانستند وضعیت را مهار کنند.»
گزارش‌گر آنلاین بی‌بی‌سی تجربه‌ی ترک استدیوم به خاطر زن بودنش را هرگز نداشت. با ترک پیش از وقت استدیوم، خیلی ترسیده بودم که شاید مورد حمله گروهی قرار بگیریم. نیروهای آیساف مجبور شدند تا رساندنم به موتر، محافظ مسلح با من بفرستند.
اشتیاق و نمادها
از سومین مسابقه‌ی که من در کابل تماشا کردم چه برداشتی میتوان داشت- مسابقه‌ای که همه‌ی بازیکنان آن بانوان بودند؟ گر چه کیفیت بازی چندان چشم‌گیر نبود، اما حضورم در این مسابقه، نسبت به تجربه‌ی سال ۲۰۰۰، لذت‌بخش‌تر بود.
در افغانستان رویداد هایی چون مسابقه امروز می‌تواند به آسانی مبدل به یک سمبول شود. واقعا چقدر دوست داشتنی است که یک هواپیمای بدون سرنشین به جای نشانه گرفتن هدف به خاطر پرتاب راکت و کشتن انسان‌ها، با یک پایه کمره از مسابقه فوتبال فلمبرداری کند. فوتبال بانوان در انظار عام منظره‌ی زیبا و دیدنی است (منظره ییکه در زمان حکمرانی طالبان هرگز اتفاق نیافتاد). فوزیه کوفی عضو ولسی جرگه در صفحه تویترش نوشت: «چقدر احساس خرسندی به انسان دست می‌دهد وقتی می‌بیند زنها در مکانی مشغول بازی فوتبال هستند که دقیقا شانزده سال قبل در همین جا طالبان دو زن را بدون محاکمه اعدام کردند (هرچند این ادعا دقیق نیست، چون این استدیوم تازه احداث شده است: اعدام ها در ملاء عام در دوران طالبان در نزدیکی استدیوم ملی انجام می‌یافت). به هر حال، دیده می‌شود که این تورنمنت نشانه‌ای از تغییر و بهبود در وضعیت زنان در مقایسه با سال ۲۰۰۰و سال ۲۰۰۲باشد. درتونمنت امسال به این خاطر خرسند بودم که در میان انبوهی از زنان علاقه‌مند فوتبال در استدیوم حضور داشتم.
بدون تردید، چالش‌های فراوانی فراروی ورزش زنان در افغانستان وجود دارد. خیلی از خانواده‌ها ممکن است به دختران‌شان اجازه ندهند که ورزش کنند. در کنار آن، مکانی مناسب برای زنان ورزشکار نیز وجود ندارد. این در حالیست که مردان می‌توانند در هر مکانی ورزش و فوتبال کنند. مکان‌های سرپوشیده‌ا‌ی که برای فوتبال ساخته شده است معمولا از آغاز صبح تا نیمه‌های شب توسط مردان و پسران به کرایه گرفته می‌شود. مدینه عزیزی، مهاجم تیم فوتبال بانوان کابل، اذعان می‌دارد که «مردان می‌توانند درهر مکانی فوتبال کنند اما برای بانوان چنین نیست، چون، آنان نیاز دارند تا در جای امن و مصئون فوتبال بازی کنند.» مدینه، هم‌چنین در باره‌ی دیدگاه خانواده اش در مورد او گفت که «آنها (اعضای خانواده‌اش) وقتی او را در تلویزیون دیدند بسیار تشویق و به او افتخار کردند.» این در حالیست که ناامنی در کابل باعث می‌گردد تا خانواده‌ی مدینه و سایر بانوان ورزشکار مانع حضور دختران شان در محیط باز، جایی که مردان و پسران فوتبال بازی می‌کنند، شوند. مدینه افزود که بانوان تیم فوتبال کابل فقط در هفته سه بار (هر بار دو ساعت) تمرین می‌کنند و این برای آنها بسنده نیست.
شرکت مخابراتی روشن این بازی‌ها را مدیریت وتمویل می‌کند وسعی دارد تا امکانات فوتبال را همان‌طوری که برای مردان تهیه کرده، برای زنان نیز فراهم کند. روشن یکی از شرکت‌های برتر در عرصه‌ی استخدام بدون تبعیض زنان و مردان در افغانستان است و شاید برای برابری جنسیتی در عرصه‌ی جهانی نیز خوش بدرخشد. زنان زیادی در مدیریت سطح بالای این شرکت حضور دارند و بخش عمده‌ی سهم آن ملکیت صندوق آغاخان برای توسعه‌ی اقتصادیست. این نهاد باور دارد که هر چند فوتبال زنان فعلا در حاشیه قرار دارد، اما نشر تلویزیونی آن و نشان افتخار و غرور این بازی برای همگان، این دیدگاه را که زنان و دختران نیز می‌توانند مانند مردان در میدان‌های ورزشی بدرخشند، تقویت بخشیده است. شفیع شریفی، رییس بخش تجارتی روشن، درباره‌ی اینکه روشن چگونه توانسته ۲۶ میدان فوتبال برای کودکان در سراسر کشور بسازد گفت: «فوتبال موانع را برمی‌دارد و مردم را در کنارهم قرار می‌دهد.» او می‌گوید که برای شرکت روشن، توسعه‌ی فوتبال به شمول فوتبال زنان، نوعی از سرمایه‌گذاری اجتماعی است.
هرچند ورزش زنان در افغانستان تاهنوز یک پدیده تازه است، اما اشتیاقی که ۲۵بانو (شامل دو تیم فوتبال، داور و دستیارانش) را به میدان بکشاند، این روز را به یک روز به یاد ماندنی تبدیل کرد. بدون تردید، این بانوان با این آغاز هرچند کوچک، به سوی یک تغییر مهم گام بر می‌دارند.
(۱) لیگ برتر افغانستان در سال ۲۰۱۲ آغاز شد. گزارش شبکه‌ی تحلیل‌گران افغانستان در این باره را اینجا بخوانید.
(۲) توماس روتیگ، همکار شبکه‌ی تحلیل‌گران افغانستان که در آن زمان در ماموریت ویژه‌ی ملل متحد در افغانستان کار می‌کرد، نیزدر این مسابقه حضور داشت( گزارش او از این مسابقه را می‌توانید در اینجا بخوانید).
بیاکتنې:
دا مقاله په وروستي ځل تازه شوې وه ۱۵ ثور / غويی ۱۳۹۹
