عید اضحی امسال بار دیگر با شرایط بسیار آشفته‌ای در افغانستان مصادف شده است. جنگ، تداوم و شدت یافته و مرگ، جراحت، آوارگی و خرابی را در بسیاری از بخش‌های کشور بر جای گذاشته است. در ضمن، عدم اطمینان و ترس در مورد آینده رو به افزایش است. ما در شبکه تحلیل‌گران افغانستان مخلصانه امیدواریم که این عید نه تنها به فروکش کردن جنگ در کوتاه مدت، بلکه به تجدید تلاش‌ها برای پی‌گیری جدی و به ثمر رساندن مذاکرات صلح معنادارِ توأم با حسن نیت یاری رساند. ما امروز گزیده‌هایی از خرد مولانا و سعدی را تشریک می‌کنیم تا تذکری باشد به قدرتمندان برای لحاظ حال رنج‌دیدگان و پریشان‌حالان.
برای بار دیگر، بسیاری از افغان‌ها چیز زیادی برای تجلیل کردن در عید اضحی امسال نخواهند داشت. زیارت حج از خارج عربستان سعودی تا هنوز به دلیل بیماری دنیاگیر کووید-۱۹ ممکن نیست و در داخل کشور، تعداد زیادی از خانواده‌ها در سوگ مرگ یا در غم تداوی جراحت عزیزانشان هستند. آنهایی که اخیراً آواره شده‌اند، در تقلای یافتن سرپناهی برای خود و خانواده‌هایشان هستند. آنانی که محصولات، مشاغل و پس‌اندازهایشان را در اثر جنگ از دست داده‌اند، با دشواری و مشقت اقتصادی روبرو هستند. همچنین کشور دچار خشک‌سالی است و از جمله، تعداد مواشی قبلاً رو به کاهش بوده است. بر علاوه، عدم اطمینان در مورد آینده در سراسر کشور گسترش یافته است.
عید اضحی پایان‌بخش زیارت سالانه حج به مکه مکرمه در عربستان سعودی است. عید اضحی که به لحاظ لغوی جشن قربانی معنی می‌دهد، پاسداشتی است از اطاعت حضرت ابراهیم در اجرای حکم الهی مبنی بر قربانی کردن پسرش اسماعیل. با این حال، قبل از این که حضرت ابراهیم بتواند چنین کاری را انجام دهد، خداوند گوسفندی را برای قربانی کردن در عوض پسرش ارسال کرد. به همین دلیل، مسلمانان از جمله در افغانستان حیواناتی نظیر گوسفند، بز و گاو را به مناسبت عید اضحی قربانی می‌کنند.
برای دومین سال متوالی، زیارت حج به دلیل نگرانی‌های مرتبط با کروناویروس محدود و شمار حجاج از حدود ۲٫۵ میلیون نفر به ۱۰۰۰۰نفر در سال گذشته و ۶۰۰۰۰نفر در سال جاری کاهش یافته است (جزئیات در این گزارش‌های رسانه‌ای در اینجا و اینجا).
دست داده‌اند، با دشواری و مشقت اقتصادی روبرو هستند. همچنین کشور دچار خشک‌سالی است و از جمله، تعداد مواشی قبلاً رو به کاهش بوده است. بر علاوه، عدم اطمینان در مورد آینده در سراسر کشور گسترش یافته است.
با در نظر داشت چنین پس‌منظر ترسناکی از فروپاشی کشور، ما از صمیم قلب امید داریم که عید اضحی امسال نه تنها زمینه توقف کوتاه‌مدت جنگ را فراهم آورد، بلکه تحرک جدیدی را در مذاکرات صلح معنادار میان حکومت و طالبان ایجاد کند. ما در شبکه تحلیل‌گران افغانستان از ته دل آروز داریم که این عید قربان فرصتی را برای تأمل به ما دهد که زیارت واقعی، همان‌طور که مولانا می‌گوید، به معنی کنار گذاشتن غرور و به دست آوردن دل، خصوصاً دل رنجیدگان، است. عید همچنین مناسبتی است که ما، به گفته سعدی، به یاد آوریم که از ما، مخصوصاً قدرتمندان، هیچی به جز نیکی‌هایمان، به ویژه در قبال آنانی که به مراتب قدرت کم‌تر دارند، باقی نمی‌ماند.
طواف کعبه دل کن اگر دلی داری
دلست کعبه معنی تو گل چه پنداری
طواف کعبه صورت حقت بدان فرمود
که تا به واسطه آن دلی به دست آری
هزار بار پیاده طواف کعبه کنی
قبول حق نشود گر دلی بیازاری
…
کمر به خدمت دل‌ها ببند چاکروار
که برگشاید در تو طریق اسراری
گرت سعادت و اقبال گشت مطلوبت
شوی تو طالب دل‌ها و کبر بگذاری
…
– مولانا]
بس نامور به زیر زمین دفن کرده‌اند
کز هستیش به روی زمین بر، نشان نماند
…
طواف، پیاده‌روی دور کعبه هفت مرتبه خلاف جهت حرکت عقربه‌های ساعت، برای تکمیل زیارت حج فرض شمرده می‌شود. مسلمانان کعبه را که در مرکز مسجدالحرام در مکه مکرمه واقع شده، بیت الله (خانه خدا) می‌پندارند و از همین رو، کعبه مقدس‌ترین مکان در اسلام است. کعبه از دیرباز تداعی‌کننده دل/قلب در شهر کهن فارسی/دری بوده است.
نسخه کامل غزل شماره ۳۱۰۴از کتاب دیوان شمس تبریزی مولانا جلال‌الدین محمد بلخی مشهور به رومی، شاعر و عارف صوفی‌مسلک قرن هفتم هـ.ق.، را به فارسی/دری در اینجا بخوانید.
خیری کن ای فلان و غنیمت شمار عمرزان پیشتر که بانگ برآید فلان نماند
خدا را بر آن بنده بخشایش است
که خلق از وجودش در آسایش است
کسی نیک بیند بهر دو سرای
که نفع رساند بخلق خدای – سعدی
بیاکتنې:
دا مقاله په وروستي ځل تازه شوې وه ۲۹ سرطان / چنګاښ ۱۴۰۰
